Zwarte Zee liep niet catastrofaal vol

In samenwerking met een Amerikaanse en een Britse aardwetenschapper hebben Turkse onderzoekers vijf boringen gezet in het noordelijke deel van de Bosporus. Daaruit blijkt dat de bodem daar sinds het begin van het IJstijdvak (Pleistoceen, ca. twee miljoen jaar geleden), is opgebouwd uit twee pakketten. Het eerste bestaat uit zanden die gedurende het middelste en laatste deel van het Pleistoceen werden afgezet. In dit pakket komen fossielen voor van dieren die in een lagune of een meer hebben geleefd. Ze komen overeen met soorten die uit de Zwarte Zee bekend zijn van dezelfde periode.

Via een abrupte overgang gaat dit onderste pakket over in fijne en grove, schelphoudende en soms kleiige zanden die afwisselen met schelphoudende groene zanden. De structuren en de schelpen wijzen erop dat dit weinig uniforme pakket onder uiteenlopende omstandigheden werd afgezet, eerst in vrij brak water, later in een steeds ‘echtere’ zee, veelal dicht bij de kust. De schelpdieren komen steeds duidelijker overeen met die uit de Middellandse Zee. Absolute dateringen (met C-14) geven aan dat dit pakket werd opgebouwd gedurende het middelste en laatste deel van het Holoceen.

Hieruit maken de onderzoekers op dat er tot in het begin van het Holoceen een barrière bestond in het zuidelijke deel van de huidige Bosporus, aan weerszijden waarvan afwisselend lagunaire en estuariene omstandigheden heersten. Toen de zeespiegel 7000-5300 jaar geleden duidelijk steeg, liep het water uiteindelijk (6000-5000 jaar geleden) over de barrière heen en werden de Middellandse Zee en de (zoutere) Zwarte Zee via de Zee van Marmora en de Bosporus met elkaar verbonden. Dat gebeurde dus ongeveer 2000 jaar later en veel geleidelijker – hoewel geologisch toch tamelijk abrupt – dan eerder werd gepostuleerd in de hypothese van het plotseling vollopen van de Zwarte Zee. Volgens die hypothese zou de zeespiegel zo snel zijn gestegen – en de slechts zeer langzaam oplopende kustlijn zou zich dientengevolge zo snel (met vele kilometers per dag) landinwaarts hebben verplaatst – dat daarin wel de Bijbelse Zondvloed werd gezien. Als er al een zondvloed is geweest, dan zal die dus ergens anders moeten hebben plaatsgevonden (in dat verband wordt het gebied tussen Mesopotamië en de Kaspische Zee verband tegenwoordig vaak genoemd).

Een eerdere versie van dit bericht werd onder de titel ‘Geen catastrofale zondvloed in Zwarte Zee via de Bosporus’ gepubliceerd in de bijlage ‘Wetenschap & Onderwijs’ van NRC Handelsblad (28 februari 2004).