Al ruim dertig jaar brengt een consortium van 42 instituten in twaalf landen – waaronder onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam – de gammastraling in kaart die uit de buurt van het centrum van onze Melkweg komt. Nu hebben de onderzoekers voor het eerst de precieze bron van deze kosmische straling aangewezen: het superzware zwarte gat in het galactisch centrum.

Voor wetenschappers was het al een eeuw een raadsel waar de deeltjes vandaan komen die met hoge energie op de aardse atmosfeer botsen. Van de meeste van deze deeltjes is het onmogelijk om de bron te herleiden. De deeltjes, zoals Proton , Elektron en atoomkernen, zijn namelijk elektrisch geladen en worden daardoor afgebogen door de magnetische velden die ze op hun weg door de ruimte tegenkomen.

Een zwart gat dat deeltjes en straling uitzendt.

Mark A. Garlick/H.E.S.S. Collaboration

Mark A. Garlick/H.E.S.S. Collaboration

Gammastraling

Gelukkig is er ook gammastraling. Die reist in een rechte lijn en trekt zich niks aan van magneetvelden op de route. De gammastraling is dus wél te herleiden tot een bron. En dat is nu, na intensief speurwerk, gebeurd.

De onderzoekers van het High Energy Stereoscopic System-consortium (H.E.S.S.-consortium) gebruikten daarvoor een groep van gekoppelde telescopen in Namibië. Tien jaar geleden hadden de onderzoekers al door dat er ergens rond het centrum van onze Melkweg een of meer gammastralingsbronnen moesten zijn, maar wat precies was lastig te zeggen. Mogelijke ‘daders’ waren onder andere supernova-resten, clusters van zware sterren en het zwarte gat in het centrum van de Melkweg.

Door stug doormeten, konden de onderzoekers het zwarte gat in de kern van onze Melkweg als verantwoordelijke aanwijzen. De galactische versneller is ongeveer 100 keer zo krachtig als de LHC-versneller van CERN die ‘slechts’ 13 teraelektronvolt haalt. Het zwarte gat is daarmee de eerste petaelektronvolt-versneller ooit ontdekt.

In 2013 werd al ontdekt dat ook supernova-explosies verantwoordelijk zijn voor kosmische straling die de aarde bereikt.