1. Wat is vogelgriep?

De vogelgriep of vogelpest is een aviaire influenza van het A-type. Het vogelvirus is nauw verwant aan het menselijke griepvirus – ook een influenza A – waar jaarlijks 5 tot 10 procent van de Nederlandse bevolking aan lijdt. De vogelgriep die nog steeds in Azië rondwaart is van het subtype H5N1. In april 2003 werd Nederland getroffen door de vogelpest van het type H7N7. Er werden toen 30 miljoen kippen preventief geruimd. Tientallen mensen werden besmet en hadden voornamelijk last van een oogontsteking. Een 57-jarige dierenarts overleed.

2. Hoe raak je besmet?

Veel trekvogels – met name wilde eenden – dragen het influenzavirus bij zich zonder er zelf ziek van te worden. Via de poep van de wilde vogels komt het virus bijvoorbeeld in het drinkwater terecht van kippen op een boerderij. Het pluimvee raakt besmet en het virus vermenigvuldigt zich razendsnel als er veel kippen dicht op elkaar leven. Het virus kan zich van de kip op de mens verspreiden, maar dat gebeurt niet zo vaak. In Azië zijn miljoenen kippen en ander pluimvee aan de H5N1-variant overleden, tegen ‘maar’ enkele tientallen mensen.

3. Hoe gevaarlijk is vogelgriep voor de mens?

Op dit moment is de vogelinfluenza nog niet zo gevaarlijk voor de mens. Maar deskundigen zijn erg bezorgd dat het vogelvirus erfelijke informatie uitwisselt met een menselijk virus zodat er een nieuwe variant onstaat die dodelijk is voor de mens. Dat kan als bijvoorbeeld een mens met griep tegelijkertijd besmet raakt met een vogelvariant. Die mens is dan een ‘mengvat’ voor het ontstaan van nieuwe influenza A-varianten.

In het verleden zijn epidemieën geweest waaraan grote groepen mensen overleden. De bekendste is de Spaanse Griep die in 1918 tussen de 20 en 40 miljoen dodelijke slachtoffers veroorzaakte. Dat is meer dan de pestepidemie in de middeleeuwen.

4. Is er een geneesmiddel?

Op dit moment is er geen middel dat de ziekte direct onschadelijk maakt. Wel zijn er zogenaamde anti-virale middelen. De bekenste is Tamiflu. Tamiflu is een neuraminidase-remmer die de verspreiding van het virus in het lichaam voorkomt en zo helpt om de influenza infectie te beperken en de symptomen te verlichten of te voorkomen. Tamiflu helpt tegen alle influenza-typen.

Wel maken deskundigen zich zorgen dat er niet genoeg voorraad anti-virale middelen is zodra een pandemie – een dodelijke epidemie op wereldschaal – zich voor zou doen. De Nederlandse viroloog Ab Osterhaus betoogt al jaren dat de Nederlandse overheid een grotere voorraad Tamiflu moet aanleggen.

5. Wat doet vogelpest met vogels?

Het pluimvee dat besmet raakt met de aviaire influenza wordt doorgaans na twee tot zeven dagen ziek, hoewel de pest ook veertien dagen op zich kan laten wachten. De dieren worden dan sloom, eten minder, hebben extreem veel dorst, krijgen waterige diarree, leggen minder eieren of eieren zonder schaal en krijgen een soort snotneus. Ook hebben zieke dieren soms zwellingen in hun kop en hals en een verkleurde of gezwollen kam. Na een tot twee etmalen kunnen de dieren sterven door verstikking: zoals alle griepsoorten vreet vogelpest de luchtwegen en longen aan.

6. Welke dieren kunnen vogelpest krijgen?

Alle vogels kunnen vogelpest krijgen. Met name eenden, kalkoenen en kippen zijn er bevattelijk voor. Het ministerie van Landbouw hanteert daarnaast de volgende lijst met risicodieren: parelhoenders, kwartels, fazanten, patrijzen, pauwen, ganzen, zwanen, consumptieduiven (dus niet postduiven), struisvogels, emoes, en nandoes. Overigens is de ene soort gevoeliger voor de ziekte dan de andere: zo worden eenden niet of nauwelijks ziek, maar kunnen ze het virus wel verspreiden. Recent is aangetoond dat ook katten vogelgriep kunnen krijgen, maar dat is vrij zeldzaam.

7. Kun je besmet vlees en eieren nog eten?

Zieke kippen en eieren van zieke dieren kunnen zonder probleem worden gegeten. Het virus kan via eieren of vlees niet overspringen op de mens. Wel meldt de voedsel en warenautoriteit dat het verstandig is het kippenvlees goed te bakken of te koken totdat het helemaal gaar is. Zo voorkom je een besmetting met salmonella of een andere bacterie. Verder is het altijd al aan te raden om eieren goed te koken of te bakken en niet rauw te verwerken in toetjes of mayonaise.