Witte bloedcellen strijden tegen schimmels

Zakjes donorbloed

In Nederland wordt dan aan familieleden of vrienden van de patiënt gevraagd om witte bloedcellen te doneren. Zij krijgen medicatie om de concentratie granulocyten in hun bloed zo hoog mogelijk te krijgen. Die behandeling duurt een dag en dat is logistiek lastig, omdat er bij een ernstige infectie geen tijd te verliezen is. Een alternatief, zoals bijvoorbeeld in Engeland voorkomt, is het gebruik van granulocyten uit verschillende zakjes donorbloed. Uit donorbloed zijn granulocyten direct verkrijgbaar en dit scheelt dus tijd. Of dit even effectief is als lichaamseigen cellen is nog maar de vraag. Zo zijn er aanwijzingen dat donor-granulocyten minder van het eiwit CARD9 aanmaken, dat van belang is bij het voorkomen van schimmelinfecties.

Arts-onderzoeker Roel Gazendam onderzocht de relatie tussen het ontbreken van CARD9 en schimmelinfecties bij menselijke proefpersonen. “CARD9 deficiëntie is een zeldzame aandoening”, vertelt hij. “Wereldwijd zijn er ongeveer honderd gevallen bekend. Daarvan hebben we er nu een aantal kunnen onderzoeken. Bijvoorbeeld een patiëntje uit Luxemburg waarvan het bloed met de taxi is gekomen. En een patiëntje uit Duitsland waarbij de behandelend arts het bloed zelf zo snel mogelijk naar ons toe heeft gebracht. Granulocyten blijven na het afnemen van bloed maar één dag in leven, dus je moet er snel bij zijn.”

Gazendam zag dat de granulocyten van patiënten die CARD9 missen niet in staat zijn om af te rekenen met de schimmel Candida albicans. “Patiënten die CARD9 missen krijgen vaak een Candida infectie in de hersenen (Candida meningitis). Als er al beschermende antistoffen tegen Candida aanwezig zijn, voorkomt dat infectie in de rest van het lichaam. Antistoffen komen in de hersenen niet binnen, waardoor patiënten die CARD9 missen juist daar een infectie krijgen.”

Oppervlakkige infecties

CARD9 werkt niet alleen, maar is onderdeel van een keten van eiwitten die een gezamenlijke functie uitvoeren. Binding van schimmels aan de dectin-1 receptor (een bindingsplaats op de oppervlakte van cellen) zorgt voor de activatie van het eiwit CARD9. Dat leidt weer tot verplaatsing van een belangrijke factor (NF kB) binnen de cel, waardoor uiteindelijk de productie van ontstekingsbevorderende stoffen op gang komt en de binnendringende schimmel onschadelijk wordt gemaakt.