Den Haag besloot eind jaren negentig windenergie op zee als experiment toe te laten. Het kabinet Kok investeerde in het Noordzeewindpark voor de kust van Egmond aan Zee. Het park levert met 36 windmolens jaarlijks stroom voor ruim 100.000 huishoudens en draagt zo bij aan de verduurzaming van onze energievoorziening. Om lessen te trekken voor de toekomst moest de impact van het windpark op de natuur wetenschappelijk worden onderzocht.
IMARES, NIOZ en Bureau Waardenburg concluderen dat het windpark bij Egmond aan Zee nauwelijks nadelige, maar wel enkele positieve effecten heeft op het leven in en op zee. Nu windparken het zeeleven nauwelijks lijken te beïnvloeden is het tijd om de duurzame windplannen van Den Haag eens goed tegen het licht te houden. Het vermogen van windenergie op zee neemt fors toe en bedraagt in 2020 6.000 MW, zo meldt de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur.
We lichten eerst het onderzoek toe, daarna is het tijd voor kritische noten van onderzoekers, een reactie van de belanghebbenden op de Noordzee en op het land, gevolgd door de plannen voor nieuwe windmolenparken.
Onderzoek positief
In het onderzoek naar de impact van het windmolenpark op de natuur is naar vier diergroepen gekeken: vissen, vogels, zeezoogdieren en bodemdieren. Het onderzoek ‘Offshore Wind Farm Egmond aan Zee OWEZ’ beschrijft de effecten voor de vier diersoorten.
De conclusie is dat het windpark in hoofdzaak positieve effecten heeft op het leven in en op zee. Economisch is die conclusie belangrijk, want bouwers en energieleveranciers willen graag meer windparken op zee bouwen. Het onderzoek dat deze maand gepresenteerd werd tijdens het Offshore Wind and Ecology congres, behoort volgens belanghebbenden tot de wereldtop.
Door de aanwezigheid van palen en stenen neemt de biodiversiteit ter plaatse toe. In het bodemleven op het zand tussen de palen zijn geen effecten waarneembaar. Bij de palen is wel meer kabeljauw waargenomen. Sommige zeevogels lijken het park te mijden. Effecten op zeehonden zijn niet gevonden. Wel zijn er in het park meer bruinvissen te vinden zijn dan daar buiten.
Bouwers, aan de slag
De bouwers in de aflandige bouwindustrie en de energieleveranciers staan in de startblokken, net als de politiek. Minister Verhagen van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie tekende dit voorjaar het Innovatiecontract Wind-op-Zee. Participerende topbedrijven werken met dertien windenergiepartners aan het ontwikkelingsprogramma ‘Wind op zee’.
“De Noordzee is een goudmijn voor windenergie. Er is wind, ondiep water om in te bouwen en eromheen is vraag naar energie”, zegt Paul Korting, directeur van de Stichting Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN). Nederland is volgen hem een succesvolle speler in de nichemarkten voor buitengaatse windenergie. Wel moet de kostprijs van zeestroom met 40 tot 50 procent omlaag.
Kritiek op het onderzoek
Er is echter kritiek op de gebruikte onderzoeksmethoden. De onderwatermicrofoons zouden tijdens het onderzoek zijn gewisseld. TNO dat voor Rijkswaterstaat de rapportages van IMARES beoordeelde, vindt de eindconclusie dat er in het park meer bruinvissen zijn dan daarbuiten ‘niet terecht op basis van de verrichte metingen’. IMARES-projectcoördinator Han Lindeboom over de TNO-kritiek op waarneming en berekening van het aantal bruinvissen: “Het klopt dat de spreiding wat groter is dan we eerst dachten, maar feit is dat in het park meer clicks van bruinvissen zijn waargenomen. Dat hebben we met vier methoden berekend. We hebben TNO uitgedaagd om met een weerwoord in een ‘peer reviewed tijdschrift’ te komen. Daar wachten we op.”
En er is meer kritiek, ook van andere onderzoekers. Maar niemand haalt echter de groene eindconclusie onderuit: windparken laten de natuur op zee vrijwel ongemoeid.
Groene stroom populair
Volgens het rapport ‘Ruimtegebruik op de Noordzee’ van Universteit Wageningen nemen windparken op zee toe. Europa vindt de Noordzee qua windenergie zelfs wat onderbenut; zie ook de Windmolenkaart van de Noordzee om te zien welke kavels zijn aangewezen als stroomwinplekken.
Groene Burgers tevreden
Voorstanders van duurzame stroom en een schone natuur zijn tevreden met het rapport. Het gaat om een meerderheid. Zo’n 83% Van de Nederlanders vindt het belangrijk dat duurzame stroom in Nederland wordt opgewekt. Deze brede steun bestaat ongeacht de politieke voorkeur. Bijna 80 % van de PVV-stemmers is geïnteresseerd in groene stroom van windmolens op de Noordzee. Dat blijkt uit een enquete onder 2500 burgers in opdracht van Zeekracht. Voor deze meerderheid kunnen er nog wel wat windparken worden bijgebouwd.
Natuur en Milieu vóór windparken
Stichting Natuur en Milieu is voor natuur en vóór groene stroom. In 2008 stapte de organisatie in Deltaplan Zeekracht, een masterplan voor een nieuwe stroominfrastructuur in de Noordzee. Windmolenparken zijn volgens Natuur en Milieu goed voor het klimaat, ze maken ons minder afhankelijk van het buitenland, ze scheppen werkgelegenheid en stimuleren innovatie. In het Masterplan (ontwikkeld door O.M.A, het architectenbureau van Rem Koolhaas) wordt de Noordzee omgetoverd tot een ‘duurzame accu voor Europa met een sleutelrol voor Nederland’. Volgens dit plan kan de Noordzee net zoveel duurzame energie leveren als de landen rond de Perzische Golf nu aan olie produceren.
Vissers, geen grote hinder
Op zoek naar een representatieve reactie van de visserijsector komen we terecht bij directeur W. Visser van Visned. Hij zegt: “De fundatie van een windturbine is een voedingsbodem waarop bodemleven zich kan ontwikkelen. Het trekt ook vissen aan zoals kabeljauw en zeebaars. Windparken leveren echter geen significante bijdrage aan de ontwikkeling van visbestanden. Ze kunnen wel een bijdrage leveren aan gebiedsbescherming voor Natura 2000 wetgeving en de uitvoering van de Europese kaderrichtlijn Mariene Strategie.”
Greenpeace voorzichtig positief
Campagneleider Oceanen van milieuorganisatie Greenpeace, Tom Grijsen, reageert: “Vijf jaar onderzoek is kort. Je moet ook op lange termijn onderzoek doen naar zeeleven in windmolenparken, maar we zijn voorzichtig positief over de resultaten. Van een bruinvissenwalhalla is in de windparken geen sprake. Duurzame windstroom van zee juichen we toe. Als dat onder water positieve effecten voor de natuur oplevert is dat mooi meegenomen. Maar daarnaast moeten we ook de kwetsbare natuurgebieden in zee beschermen tegen schadelijke activiteiten.”
Zie ook:
- Onderzoek Offshore Windfarm Egmond aan Zee OWEZ
- Onderzoek naar effecten op vogels OWEZ
- Windenergie op zee onderdeel van de duurzame energiedoelstelling
- Docmentatie over de Potentie van windenergie
- Windenergie op de Noordzee, een maatschappelijke kosten-batenanalyse
- Windenergie bij Noordzeeloket
- Hoe werkt windenergie ECN Petten
- Amerikaanse research windenergie
- Innovaties in de Windproeftuin op zee
- Een school windmolens
- Rapport WUR Windenergie
- Grootste windmolen van Nederland (Wetenschap24)
- Windmolens kunnen wereldwijde energiebehoefte ruimschoots aan (Wetenschap24)