Wat is de beste manier om een speer te gooien? Hoe kun je met zo min mogelijk weerstand zwemmen? Moet een sprinter zich kaalscheren tegen de luchtweerstand? Allemaal vragen waar je als topsporter het antwoord op wilt weten. Want met de juiste hulpmiddelen kun je nét iets beter presteren dan je concurrenten. Heel belangrijk als goud of zilver een honderdste seconde uit elkaar liggen.

Om een topsporter te laten pieken is keiharde training niet genoeg; geen enkele Olympische sport is tegenwoordig vrij van wetenschap en techniek. Of het nou gaat om videoanalyse van de bewegingen, of om een aërodynamisch pak dat de luchtweerstand vermindert, iedereen heeft ermee te maken. En iedereen doet mee. Want wie wil er nou verliezen omdat hij als enige geen ribbels op zijn dijen heeft geplakt?

Het verhaal speelt zich telkens opnieuw af in allerlei sporten. Een athleet test een vernieuwend idee uit – een pak gebaseerd op haaienhuid, kromme schaatsen of een nieuwe manier van hoogspringen. Collega’s twijfelen eerst aan het nut ervan, tot de pionier record na record doet sneuvelen. Ineens moet iedereen hetzelfde snufje hebben. En als later blijkt dat het effect waarschijnlijk meer psychologisch dan natuurkundig in aard is, houdt de sporttak er vaak aan vast. Placebo-effect of niet, als het helpt…

Het haaienpak is een goed voorbeeld. Het ruwe oppervlak van zo’n pak zorgt dat de waterstroom om een zwemmer heen hem minder sterk afremt. Maar bij de verkeerde stroomsnelheid of bewegingen remt het pak juist af! Onder het motto ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ houden wedstrijdzwemmers toch vast aan het pak. Tegenwoordig worden verschillende gebieden van het lichaam met stof van verschillende ruwheid bedekt om het haaieneffect te verbeteren.

Sport raakt aan veel wetenschappelijke terreinen. Biologie, want uiteindelijk is het menselijk lichaam het ultieme sporttoestel. Natuurkunde, want daarmee kun je berekenen wat de efficiëntste bewegingen en vormen zijn. Techniek, want iedereen wil de beste, lichtste materialen. Psychologie, want zonder een manier om met de druk om te gaan is een sporter nergens. En, helaas, biochemie, want met de juiste pilletjes of injecties…

Sport en wetenschap zijn onlosmakelijk verbonden. In de race om de ereplaatsen wordt elk geoorloofd hulpmiddel gebruikt, al is niet iedereen daar blij mee. Kieren Perkins in de Volkskrant van 25 maart 2000: “Ik vind dat wetenschappers geen deel mogen uitmaken van onze sport. Het zwembad dreigt een laboratorium voor wetenschappers te worden.” De Australiër voelt zich in de hoek gedrukt door het badpak dat strak getrokken over het bijna hele lichaam de hydrodynamische eigenschappen van de haaienhuid nabootst. Toch zal ook hij er gebruik van maken, simpelweg omdat hij zijn concurrenten geen voordeel gunt. En laten we eerlijk zijn: ook Perkins doet de borstcrawl met iets gespreide vingers. Want raad eens? Volgens natuurkundigen kun je daarmee net wat meer kracht zetten. Net genoeg, om…

Meer weten:

• Ruimtetechnologie helpt Paralympische sporter op weg naar goud (Kennislinkartikel)
• Olympische spelen op de maan (Kennislinkartikel)
• Olympische natuurkunde (Kennislinkartikel)
• Genetische doping (Kennislinkartikel uit Bionieuws)
• Olympisch goede genen (Kennislinkartikel)
• Koele olympics – koelvest beschermt tegen Atheense hitte (Kennislinkartikel van Radio Nederland Wereldomroep)
• Oog voor effect (Kennislinkartikel)
• Natuurkunde in de sport
• Bouw zelf je ideale atleet! (Engels)
• Olympische Spelen 2004 (Engels)
• Technolympics in Turijn – waarom de records sneuvelen (Kennislink artikel)