Weleens staan foeteren omdat de passagiers vóór je het gangpad blokkeren? Computerwetenschapper Eitan Bachmat van de Israëlische Ben Gurion-universiteit werd er juist door geïnspireerd. Met pittige wiskunde rekende hij voor wat de beste manier is om passagiers aan boord van een vliegtuig te laten. Passagiers op stoelnummer naar binnen laten blijkt het allersnelst, met vrije plaatskeuze als vriendelijker en bijna zo efficiënte tweede optie.

Elke luchtvaartmaatschappij wil zijn vliegtuigen zo snel mogelijk na de landing weer de lucht in hebben voor de volgende trip. Brandstof en bagage zijn zó ingeladen, maar die lastige passagiers laten zich moeilijker in de kist stouwen. Wetenschapper Eithan Bachmat en collega’s rekenen in een voorpublicatie op ArXiv.org voor wat de beste methode is: vrije plaatskeuze, en dan maar vechten voor het plaatsje aan het raam.

Bachmat komt tot zijn advies na uitgebreid stoeien met tweedimensionale Lorentz-metrieken, wiskunde waar normaal gesproken alleen de speciale relativiteitstheorie gebruik van maakt. De computerwetenschapper stelde een model op voor vliegtuigen van allerlei soorten en maten: het aantal rijen, stoelen per rij, de loopsnelheid door het gangpad en de tijd die een passagier kwijt is aan bagage in een rek stouwen zitten er allemaal in verwerkt.

Hét probleem van instapprocedures is het smalle gangpad. De klassieke methode is eerst de passagiers die achterin een stoel hebben naar binnen te laten, dan het middendeel, enzovoorts.“Behalve in de ruime business class is het onmogelijk je langs andere passagiers te wringen – tenzij je dun als papier bent”, legt Bachmat uit aan Nature Online. “Daarom werkt de van achter-naar-voren procedure om het vliegtuig te vullen slechter dan verwacht.”

Volgens Bachmat is deze methode alléén de snelste als de passagiers perfect op stoelnummer staan. Anders is het alsnog wachten en wringen omdat passagiers die achterin het vliegtuig horen zich langs ‘voorgekropen’ mensen moeten worstelen. Iedereen die verder naar achteren wil moet dan wachten tot het gangpad vrij is. Is er meer ordening nodig?

Een rij passagiers met de laatste rijen voorop en de mensen die aan het raam zitten voor de passagiers aan het gangpad is volgens Bachmat’s wiskunde de snelste manier om aan boord te gaan. Omdat passagiers in de praktijk altijd door elkaar staan en het niet waarderen als ze door luchtvaartpersoneel ‘op hun plaats’ worden gezet, is instappen op stoelnummer geen ideale procedure. Bachmat’s team sloeg aan het experimenteren en vond the next best thing: complete wanorde.

EasyJet, de Europese prijsvechter die zich ondermeer onderscheidt door korte in- en uitstaptijden, blijkt de wiskunde van het instappen goed aan te voelen. Wie met EasyJet vliegt krijgt geen plaatsnummer; wie het eerst komt, staat vooraan in de rij en mag als eerste zijn plaats uitzoeken. Voordeel daarvan is dat niemand per sé langs een treuzelaar in het gangpad hoeft; iedere stoel is vrij om in te gaan zitten. De wachtrijen in het gangpad zijn daardoor een stuk kleiner dan bij instappen op stoelnummer.