Stel je voor, je struikelt en maakt een smak. In de meeste gevallen is er niet veel aan de hand. Je ontdekt hooguit een blauwe plek, maar gelukkig heb je niets gebroken. Maar behoor je tot de oudere Nederlanders, dan kan een glijpartij heel makkelijk resulteren in een flinke botbreuk. De kans op botfracturen neemt toe naarmate je ouder wordt als gevolg van botafbraak en osteoporose; in de volksmond beter bekend als botontkalking.

Artsen schrijven kilo’s vitamine D en vitamine D gerelateerde medicijnen voor aan patiënten met osteoporose om de afbraak van bot enigszins te vertragen. Dát vitamine D effect had, wist men al wel, maar tot op heden was het de artsen onbekend hóe vitamine D de botcel reguleerde. Maar daar is nu verandering in gekomen. Een onderzoeksgroep uit Japan publiceert haar resultaten in de Journal of Clinical Investigationover het effect van vitamine D.

Botontwikkeling

De ontwikkeling van bot is een complex proces. Bot wordt constant aangemaakt en weer afgebroken, het is geen statische massa. De gespecialiseerde cellen osteoblasten en osteoclasten spelen een belangrijke rol in de botontwikkeling. Kort gezegd zijn osteoblasten de cellen die het bot vormen en osteoclasten de cellen die het bot weer vrolijk afbreken.

Voor gezonde en sterke botten is het belangrijk dat de werking van deze twee celtypen in balans is. Dit evenwicht is er echter niet altijd gedurende ons leven. Hormonen kunnen dit evenwicht sterk beïnvloeden. Het is al langer bekend dat het hormoon oestrogeen een beschermende werking heeft op het bot. Oestrogenen remmen het effect van osteoclasten. Deze hormonen worden met name geproduceerd in de eierstokken.

Bij vrouwen in de menopauze, die niet meer menstrueren, is de grootste bron van oestrogenen dan ook uitgeschakeld. De productie van dit hormoon wordt na de menopauze (zij het in veel mindere mate) overgenomen door het bindweefsel in de borst en in de buik. De lage concentratie oestrogeen in het lichaam heeft moeite om de werking van de osteoclasten te drukken. De osteoclasten krijgen langzamerhand meer de overhand en botafbraak treedt meer op dan botopbouw.

Osteoclasten zijn bij botziekten door overmatige aanwezigheid vaak de schuldige. Japanse onderzoekers bestudeerden de relatie tussen vitamine D en deze osteoclasten. Ze onderzochten muizen met ernstige osteoporose. Deze muizen kregen oraal vitamine D. Vervolgens ontdekten de onderzoekers dat bij deze muizen de botafbraak werd geremd en dat verder botverlies werd voorkomen.

Door de toediening van vitamine D werd het eiwit c-Fos geremd. Dit c-Fos eiwit speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van osteoclasten. De wetenschappers ontdekten dat remming van c-Fos, veroorzaakt door vitamine D, botafbraak voorkwam doordat de ontwikkeling van osteoclasten werd geremd.

Eierstokloze muizen

Als aanvulling op dit onderzoek onderzochten de onderzoekers ook muizen waarvan de eierstokken waren verwijderd. Door de grootste bron voor oestrogenen weg te nemen, creëer je een muizenmodel die dichter in de buurt van menselijke osteoporose komt. In deze muizen speurden de Japanners naar andere vitamine D-achtige werkzame stoffen die c-Fos activiteit remmen. En inderdaad vonden ze een nieuw vitamine D-gerelateerd eiwit (DD281) die botverlies in deze muizen nog beter kon voorkomen dan het natuurlijke vitamine D.

De resultaten van de Japanse onderzoekers geven inzicht hoe vitamine D meewerkt om de botafbraak binnen de perken te houden bijvoorbeeld bij osteoporose. En mogelijk kunnen vitamine D-achtige stoffen, zoals DD281, een belangrijke rol spelen in de behandeling van osteoporose en andere aandoeningen waarin sprake is van overmatig botafbraak.

Bron:

Takasu et al. c-Fos protein as a target of anti-osteoclastogenic action of vitamin D, and synthesis of new analogs. The Journal of Clinical Investigation, January 2006