De oorspronkelijke bron van het bericht is een rapport, dat geschreven is in opdracht van de Noorse regering. Zij wil namelijk bekijken of er wetgeving nodig is om ongewervelden ( invertebraten) te beschermen (net zoals de wetgeving die er nu al is voor gewervelden). De schrijver van het rapport heeft zelf geen onderzoek gedaan, hij heeft alleen gekeken wat ruim 25 andere wetenschappers al geschreven hadden over pijn bij ongewervelden. Er is gekeken naar alle vijf groepen binnen de ongewervelden: de wormen (anneliden); de weekdieren: slakken, schelpen en inktvissen (mollusken); de garnaal- en kreeftachtigen ( Crustacea); de spinnen en mijten; en de insecten.
Het rapport ontkent niet dat bijvoorbeeld wormen reageren op prikkels. Als een worm aan een vishaak geprikt wordt, zal hij heftig gaan spartelen. Maar dat gedrag is een gevolg van reflexen. De worm zal zich niet bewust zijn van de gebeurtenis: daarvoor is zijn zenuwstelsel te simpel. En omdat hij zich er niet bewust van is, kan je ook niet zeggen dat hij er onder lijdt. Men kan niet van ‘pijn’ spreken, als het dier er niet onder lijdt. Dat is de definitie van wat ‘pijn’ is, die het rapport gebruikt.
Over krabben en kreeften concludeert het volgens deze logica het zelfde. Van kreeften is algemeen bekend dat ze gillen wanneer ze levend gekookt worden: ook dit is geen bewust gedrag, maar het gevolg van reflexen. De kreeft lijdt dus niet.
Zenuwstelsels van kreeftachtigen ( Crustacaea). A: Laddervormig zenuwstelsel van Gammarus (een soort garnaal). B: Zenuwstelsel van een kreeft. C: Het zeer compacte zenuwstelsel van een krab.
De uiteindelijk conclusie is dan ook dat ongewervelden, vanwege hun zeer eenvoudige zenuwstelsel, hoogstwaarschijnlijk geen pijn kunnen ervaren. Er kan dus ook geen schade optreden aan hun welzijn. Een uitzondering daarop wordt ten eerste gemaakt voor sociale insecten, omdat die vaak relatief grote hersenen bezitten en complex leergedrag vertonen; ten tweede voor de inktvissen, waarvan bekend is dat ze behoorlijk intelligent zijn en dat ze grote hersenen bezitten.
Het zenuwstelsel van een insect.
De schrijver maakt echter wel de nuancering (die de persberichten weglaten) dat je nooit zeker kunt weten wat een dier ervaart. Hij pleit er dan ook voor dat we zo mogelijk het zekere voor het onzekere nemen in situaties waarin dieren mogelijk lijden. In Nederland zijn ongewervelden niet wettelijk beschermd. Er is geen vergunning nodig voor dierproeven met ongewervelden. (Tenzij er een speciale uitzondering gemaakt wordt, maar op dit moment zijn die er niet.) Buiten het gebied van de dierproeven worden ongewervelden nergens in de wetgeving genoemd.