De teksten in VMBO-schoolboeken zijn zo ver gesimplificeerd dat de stof minder goed te begrijpen is voor de leerlingen. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Jentine Land, onderzoekster aan de Universiteit Utrecht. De VMBO-leerlingen vinden de eenvoudige teksten wel leuker om te lezen, maar na afloop hebben ze er minder van opgestoken.

Teksten voor VMBO-boeken zijn meestal heel eenvoudig geschreven. De zinnen zijn kort en beginnen allemaal op een nieuwe regel. Bovendien worden er vaak personages opgevoerd om abstracte zaken wat spannender te maken. De gedachte hierachter is dat VMBO’ers moeite hebben met het begrijpen van lange zinnen. Bovendien vinden zij lezen al snel saai. Uit het onderzoek van Land blijkt nu echter dat VMBO’ers juist meer begrijpen van langere zinnen, doordat onderliggende relaties hierin duidelijker zijn aangegeven.

Stijl en structuur

Jentine Land legde voor haar onderzoek verschillende soorten teksten voor aan 2ejaars VMBO-leerlingen. In de teksten stond steeds dezelfde inhoud, maar ze verschilden van elkaar in structuur of stijl. Zo bevatte één tekst een duidelijke structuur met veel verbindingswoorden als ‘omdat’ of ‘waardoor’. Een andere tekst bevatte juist weinig structuur en bestond vooral uit korte, fragmentarische zinnen. Ook gebruikte ze teksten met een heel persoonlijke stijl, waarin verzonnen personages het verhaal levendiger maakten. Daartegenover stond een tekst met een afstandelijker stijl, waarin puur de droge feiten werd verteld.

Na het lezen van deze teksten moesten de leerlingen steeds aangeven hoe leuk ze het vonden om de tekst te lezen. Ook moesten ze oefeningen maken waaruit bleek hoe goed ze de tekst begrepen. Hieruit bleek dat de leerlingen de teksten met een duidelijke structuur beter begrepen dan de teksten met weinig structuur. Bovendien vonden ze beide teksten even leuk om te lezen. De teksten met een afstandelijke stijl vonden de leerlingen minder leuk om te lezen dan de teksten die een persoonlijke stijl hanteerden. Maar deze teksten begrepen de leerlingen wel minder goed.

Schoolboeken aanpassen

De Utrechtse hoogleraar Ted Sanders, tevens Lands promotor, vindt dat dit onderzoek er duidelijk op wijst dat teksten in VMBO-schoolboeken aangepast moeten worden. “Ik denk dat VMBO’ers over het algemeen onderschat worden. Dit is een voorbeeld van tekstueel onderschatten.” De hoogleraar wijst er op dat VMBO’ers best complexe zinnen kunnen lezen en begrijpen. “Als dat niet zo was dan zou zestig procent van de bevolking nooit gewone teksten kunnen lezen.” Sanders zegt dat we heel wat kunnen leren van Lands onderzoek. “Maak het deze lezers niet te moeilijk om samenhang in een tekst te vinden. Help ze er juist bij. Ga niet onnodig zinslengte en bijzinnen versimpelen”.