Christiaan Huygens (1629 – 1695) ligt veilig begraven, maar op Eerste Kerstdag kan hem toch nog een ramp overkomen. De naar hem vernoemde ESA-sonde Huygens begint dan namelijk aan het laatste deel van zijn reis naar de Saturnusmaan Titan. Mist de sonde Titan, dan kan hij voor eeuwig door de ruimte zwalken als een moderne Vliegende Hollander. Ook bij een landing in een van Titan’s hypothetische ethaan-zeeën staat hem het lot van eeuwig varen te wachten. ESA zou het ondertussen toch moeten weten: op kerkelijke feestdagen moet je geen reizen beginnen! Dat blijkt wel uit het lot van Beagle 2 – en van Willem van der Decken.

Rampspoed rond Kerstmis

Eerste Kerstdag, 2003: Isidis Planitia op Mars. Hoog boven de roestrode bodem trekt een zilveren stipje een baan langs de hemel: de sonde Beagle 2, na een half jaar meeliften met ESA’s Mars Express bijna op zijn plaats van bestemming. In plaats van gracieus aan drie parachutes af te dalen, slaat de kleine robot als een ware vallende ster in op Mars. Een maand wanhopig zoeken levert niets op. Next!

Eerste Kerstdag, 2004: het Saturnus-stelsel. ESA-sonde Huygens koppelt los van zijn NASA-moederschip Cassini. De twee hebben er al een aantal scheervluchten rond Titan en Saturnus opzitten, maar Huygens’ reis na de ontkoppeling heeft niets weg van een scheervlucht. “Ramkoers” is een beter woord. Als alles goed gaat daalt de sonde op 14 januari via remschild en parachutes af in de dikke Titan-atmosfeer.

Vliegende Hollander – take twee

Gaat het allemaal wel zo vlekkeloos verlopen? De legende van de Vliegende Hollander lijkt niets goeds te voorspellen voor de arme Huygens. Kapitein Willem van der Decken, zo wil het verhaal, tartte de hemel door onder het gelui van de Paasklokken uit te varen. Het kwam hem op een eeuwigdurende vloek te staan: tot aan het einde der tijden moet hij als de Vliegende Hollander rondvaren op de wereldzeeën. Zijn schip is sinds de zeventiende eeuw door allerlei zeelui waargenomen. Het spookschip lijkt op schepen af te koersen om op het laatste moment te verdwijnen. Soms komt het schip langszij en vraagt Van der Decken de verhalenverteller brieven mee te nemen. Moraal: op kerkelijke hoogtijdagen past rust en hoor je niet op reis te gaan.

NASA had dat beter begrepen. De Amerikanen waren zo verstandig de Marsrovers Spirit en Opportunity pas na oud en nieuw van 2003 te laten landen. Die twee robots hebben ondertussen talloze sporen van water gevonden op onze buurplaneet. Opportunity sleepte er zelfs een mysterieuze schoonmaakbeurt uit; zijn zonnecellen vangen sinds kort meer energie op dan verwacht, alsof het fijne Marsstof er vanaf is geblazen.

Het wordt dus duimen voor Huygens. Als hij Titan mist, zwalkt hij als een tweede Vliegende Hollander voor altijd door de ruimte, en het zou het niet de eerste keer zijn dat een ruimtesonde een verkeerde baan volgde! Ooit de prachtige beelden van het Mars-weer gezien die de Mars Climate Orbiter wekelijks naar huis stuurt? Natuurlijk niet. Door een omrekenfout tussen het Engelse en metrische eenhedenstelsel kwam die satelliet in 1999 niet in een baan om Mars terecht, maar stortte hij keihard neer op de Rode Planeet.

Ook als Huygens’ baan goed is berekend en alle parachutes goed uitklappen kan Huygens een eeuwig rondvarende Vliegende Hollander worden. Sterrenkundigen denken namelijk dat delen van Titan’s oppervlak bedekt zijn met uitgestrekte zeeën. Niet van water, want Titan heeft een oppervlaktetemperatuur van bijna 200 graden onder nul, maar van ethaan (C₂H₆), een iets zwaardere variant van aardgas (C[~~]H₄). De ontwerpers hebben daar gelukkig rekening mee gehouden: Huygens is ontworpen om in zo’n zee te kunnen dobberen.

Natuurlijk hopen we dat het allemaal goed komt met ESA’s sonde. Huygens reist dan vanaf 25 december in een perfect gemikte baan naar Titan, een van de grootste manen in het zonnestelsel en de enige met een eigen atmosfeer. De maan werd in 1655 ontdekt door Christiaan Huygens, naar wie de sonde weer is vernoemd. Op 14 januari komt Huygens aan bij Titan en breekt zijn val met een speciaal hitteschild. Daarna klappen parachutes uit, Huygens remt netjes af en begint zijn meetserie.

De kleine sonde verzamelt tijdens zijn afdaling allerlei gegevens over de chemische samenstelling van Titan’s atmosfeer, de temperatuur en lokale windsnelheid en verzamelt minuscule zwevende deeltjes – aërosolen – uit Titan’s ijskoude atmosfeer. Al die taken gebeuren bij temperaturen ver onder het vriespunt: –198 graden Celsius om precies te zijn. Huygens’ radiozender is niet krachtig genoeg om zijn gegevensstroom vanaf het verre Saturnusstelsel in één keer naar de aarde te zenden. Daarom doet Cassini met zijn veel krachtiger zender dienst als tussenstation.

Deuntje

Net als Beagle 2 een paar noten van een popsong (van de Engelse band Blur) had moeten sturen bij een veilige landing, heeft Huygens een eigen tune aan boord. Bij een geslaagde landing brengt de sonde veertien minuten muziek ten gehore, gecomponeerd door de Fransen Julien Civange en Louis Haeri. Met de manier waarop ESA de hemel verzoekt door een reis op Eerste Kerstdag was Queen’s Another one bites the dust misschien een betere keuze geweest…