Iedereen weet zijn of haar chronologische leeftijd. Dit is ook simpel te bepalen, het is een kwestie van jaren tellen vanaf de geboorte. Naast chronologische leeftijd hebben we ook nog een absolute leeftijd, die aangeeft in welke levensfase we zitten. Helaas lopen chronologische leeftijd en absolute leeftijd bij vrijwel niemand gelijk. Zo kan iemand van 70 jaar geestelijk en lichamelijk nog functioneren als een vijftiger, maar andersom is natuurlijk ook mogelijk. Absolute leeftijd is erg lastig te bepalen, maar zegt veel meer over veroudering dan chronologische leeftijd. Wetenschappers van het Buck Institute for Age Research ontwikkelden een methode om de absolute leeftijd van rondwormen te bepalen.

Verouderingsgenen

Rondwormen leven gemiddeld drie weken. In deze periode doorlopen zij drie verschillende levensfasen die duidelijk herkenbaar zijn aan het gedrag van de worm. Jonge wormen vertonen gedrag uit de categorie A, ze maken spontane bewegingen en gebruiken hierbij hun gehele lichaam. Naarmate de worm ouder wordt gaan de bewegingen allemaal wat minder soepel, ze worden ongecoördineerd en steeds vaker moeten de onderzoekers de wormen aanraken om ze überhaupt in beweging te krijgen (categorie B). De oudste wormen gedragen zich volgens categorie C, bij een aanraking bewegen zij hun neus of staart even heen en weer. Gedrag uit categorie C bleek een zeer duidelijke indicatie te zijn voor een hoge kans op sterfte.

De wetenschappers besloten daarop de genetische informatie van categorie C wormen te vergelijken met dat van wormen uit beide andere categorieën. Zij vonden dat 70% van het genoom niet veranderd door effecten van veroudering. In de overige 30% van het genoom lagen clusters van genen, waarvan de expressie toe af juist afneemt naarmate het gedrag van de worm opschuift van categorie A naar C. Dergelijke genen lijken dan ook actief betrokken in het verouderingsproces. Door te kijken naar het gedrag van de wormen en naar de expressie van verouderingsgenen, konden de onderzoekers in 71% van de gevallen de absolute leeftijd van rondwormen correct voorspellen.

Veroudering verleden tijd

Maar het verouderingsonderzoek is hiermee nog niet klaar. Het identificeren van gedrag en genen bij rondwormen is slechts een eerste stap. Dit experiment moet eigenlijk nog minimaal een keertje herhaald worden om te kijken of je steeds dezelfde genen vindt. Bovendien is de voorspelbaarheid van 71% nog aan de lage kant. Volgende stap is het vergelijken van gewone wormen met wormen die een ‘lang leven’ mutatie hebben, want welke genen zorgen ervoor dat een worm niet of minder verouderd? Na de wormen zijn de muizen aan de beurt. In deze dieren is goed te volgen of verschillende organen anders oud worden. Is de hartspier bijvoorbeeld sneller oud dan de lever?

Pas als al deze vragen beantwoord zijn, kunnen we kijken naar veroudering bij mensen. Met behulp van het gedrag en de expressie van verouderingsgenen hopen de onderzoekers dan te kunnen zeggen of iemand sneller of juist trager verouderd dan het gemiddelde. Op den duur wordt het misschien wel mogelijk om te voorspellen hoe lang mensen nog te leven hebben. Maar meer kennis over onze absolute leeftijd geeft ook aanleiding voor de ontwikkeling van anti-verouderingsmedicijnen. Mogelijk behoort veroudering in de toekomst helemaal tot het verleden.