De deeltjesversneller LHC ( Large Hadron Collider) moet vanaf eind 2008 ophelderen hoe de allerkleinste deeltjes in het heelal zich gedragen. Honderd meter onder Genève botsen dan bundels van protonen met bijna de lichtsnelheid op elkaar. Tijdens die botsingen ontstaan lawines van nieuwe deeltjes, zoals het lang gezochte Higgs-boson, de sluitsteen van het succesvolle Standaard Model van elementaire deeltjes.
Critici van de deeltjesversneller zijn bang dat de LHC ook minder prettige producten oplevert. Minuscule zwarte gaten bijvoorbeeld, zo compact dat hun zwaartekracht zelfs licht niet laat ontsnappen. Zo’n zwart microgat zou de aarde van binnenuit op kunnen eten. Een ander spookbeeld zijn strangelets, nieuwe combinaties van de al bekende bouwstenen van de materie, die alle andere deeltjes veranderen in kopieën van zichzelf. Hawaiiaan Walter Wagner en Spanjaard Luis Sancho spanden op Hawaii een rechtzaak aan om de ingebruikname te stoppen.
Eind 2008 gaan natuurkundigen op zoek naar nieuwe, nog onbekende vormen van materie. Honderd meter onder de Zwitsers-Franse grens bij Genève schakelen ze dan de Large Hadron Collider (LHC) van het deeltjeslaboratorium CERN in. Die krachtigste versneller ooit gemaakt knalt bundels van protonen (onderdeel van atoomkernen) met bijna de lichtsnelheid op elkaar, waarbij lawines van nieuwe deeltjes ontstaan. De duizenden samenwerkende onderzoekers hopen daarbij het nog nooit waargenomen Higgs-deeltje te zien. Dat is het laatste onderdeel van het Standaard Model van de elementaire deeltjes, de succesvolle theorie over de allerkleinste onderdelen van de materie. De ATLAS-detector, zo groot als een kathedraal, is speciaal gebouwd om de sporen van het Higgs-deeltje te vinden. Dat zorgt er volgens het Standaard Model voor dat alle andere deeltjes hun massa krijgen. bron: CERN Photo. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Rapporten
CERN publiceerde al in 2003 een rapport waarin de veiligheidsrisico’s miniem worden geschat. Nu bevestigt de LHC Safety Assessment Group, onder leiding van deeltjesfysicus John Ellis, dat de LHC echt geen rampproducten op zal leveren. “Ongerustheid over gevaarlijke vormen van materie uit de LHC kunnen komen is ongegrond”, stelt de natuurkundige. Ellis gebruikte onder andere acht jaar aan experimenten met de Amerikaanse deeltjesversneller RHIC ( Relativistic Heavy Ion Collider), die speciaal op zoek ging naar strangelets. Die werden nooit gevonden, en de omstandigheden voor het ontstaan van strangelets zijn in de LHC ook nog slechter dan in de RHIC.
Ook zwarte microgaten zijn geen serieus te nemen risico, schrijven Ellis en collega’s. Astrophysicus Stephen Hawking rekende al eens voor dat zulke minieme zwarte gaten al uiteenvallen in een golf straling, nog vóór ze de wand van de deeltjesdetector bereiken. Bovendien komen in het heelal veel krachtiger botsingen voor dan in welke aardse versneller dan ook. Als daarbij zwarte gaatjes of strangets ontstonden, hadden sterrenkundigen dat al lang gezien aan plots verdwijnende sterren.
Met het rapport van Ellis staat het sein voor de LHC definitief op groen. CERN is op het moment bezig de acht segmenten van de ringvormige versneller af te koelen naar hun bedrijfstemperatuur. In oktober wordt de ingebruikname verwacht; dan worden de eerste deeltjesbundels in de versneller gebracht en kunnen de onderzoekers hun apparatuur gaan testen.
Zie verder
- Rechtzaak tegen LHC-versneller (Kennislinkartikel)
- Kosmische ramp deeltjseversneller CERN weerlegd
- Earth ‘not at risk’ from collider (Engels)
- The safety of the LHC (Engels)
- Deeltjesfabriek CERN gaat knallen (Kennislinkartikel)