Sinds eind jaren 90 van de vorige eeuw staat biologische veiligheid in de schijnwerpers. Rond die tijd nam de recombinant dna-technologie een enorme vlucht en maakten overheden zich druk over risico’s van genetisch gemodificeerde micro-organismen. Daarbij werd men zich opnieuw bewust van de risico’s van het werken met niet gemodificeerde micro-organismen.
Zo is Penicillium roqueforti al heel lang in gebruik bij de productie van blauwe schimmelkazen, een veilig product. Deze schimmel is niet ziekteverwekkend voor de mens, dier of plant en veroorzaakt geen opportunistische infecties. Maar wanneer deze schimmel op een totaal ander medium dan kaas wordt gekweekt, zoals op roggebrood, kan het toch schadelijke stoffen produceren, zoals alkaloïden en mycotoxines. Daarom vereist werken met deze schimmelculturen in het laboratorium het dragen van handschoenen.
Inventarisaties van incidenten tijdens het werken met virussen, bacteriën, en schimmels in het laboratorium gaven aan dat per jaar 1 tot 5 personen per 1000 medewerkers een infectie opliepen. Dit kwam doordat ze zich prikten dan wel sneden tijdens labwerk of bij dit werk gevormde aerosolen inademden. Aerosolen zijn kleine vloeistofdruppels die micro-organismen kunnen bevatten en zich verspreiden via de lucht.
Bioveiligheid
Wanneer micro-organismen of hun producten, zoals gifstoffen (toxines), een gevaar vormen voor onze gezondheid dan worden ze voorzien van het biohazardsymbool. Om te zorgen dat mensen veilig met gevaarlijke micro-organismen, waaronder ook bepaalde schimmels, kunnen werken, worden in en rond laboratoria maatregelen genomen om ongelukken te voorkomen. Dit met het doel ‘to keep bad bugs from the people’.
Een geheel andere situatie ontstaat als personen of groepen bewust ziekteverwekkers gaan verspreiden om andere mensen, dieren of planten opzettelijk te besmetten. Er is dan sprake van bioterrorisme of biocrime. Dan is het zaak ‘to keep bad people from the bad bugs’. Dit kan ook gaan over de mycotoxines die schimmels produceren.
Aflatoxine, een kankerverwekkende stof die gemaakt wordt door Aspergillus flavus, kan in granen of noten zoals pinda’s voorkomen. Deze grondstoffen moeten daarom zorgvuldig gescreend worden op verontreinigingen. In vochtige gebouwen zijn schimmels van het geslacht Stachybotrys berucht vanwege de productie van vluchtige toxines die een rol spelen in het sickbuildingsyndroom. Deze producten kunnen als bioterrorisme wapen worden ingezet.
Er is een lijst van quarantaine schimmels die planten kunnen infecteren. Op deze lijst staan onder andere schimmels die cruciale voedingsgewassen zoals granen kunnen infecteren, bijvoorbeeld Fusarium graminearum. Om hiermee te mogen werken is speciale toestemming nodig van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit.
Verstekeling
Bij het inzetten van de parasiet Prorops nasuta voor de biologische bestrijding van de koffieboorder in diverse koffieproducerende landen bleek dat deze parasiet besmet was met de schimmel Aspergillus westerdijkiae. Omdat deze schimmel het carcinogene en neurotoxische ochratoxine kan produceren is het belangrijk dat bij toepassing van dergelijke bestrijdingsmethoden vooraf het voedingsproduct getoetst wordt op veiligheid.
Ook via wereldwijd transport van goederen kunnen potentieel gevaarlijke micro-organismen worden verspreid. Biologische veiligheid zal naar verwachting een toenemende rol gaan spelen om tijdig pathogene schimmels te detecteren om zo verspreiding van infectieziekten bij mens, dier en planten te voorkomen en om voedselveiligheid te garanderen.