Ze zien er zo lief uit, op papier. Dolfijnachtig, alsof ze gefigureerd zouden kunnen hebben in een prehistorische versie van Flipper. In werkelijkheid waren de ichthyosauriërs, zeereptielen die tussen de 230 en 90 miljoen jaar geleden leefden in het Mesozoïcum, echter verre van ‘aaibaar’. Toppredatoren waren het, die met ruim honderd vlijmscherpe krokodillentanden gemakkelijk vissen en ammonieten vermaalden.

Zeer schematische reconstructie van een zwemmende ichthyosaurus

Tandafdrukken

Soms gebruikten ze die tanden zelfs tegen een soortgenoot, ontdekten Zweedse onderzoekers van de Universiteit van Uppsala. In een nog te verschijnen nummer van Acta Palaeontologica Polonica publiceerden ze hun bevindingen omtrent bijtwonden in de onderkaak van een 120-miljoen-jaar oude fossiele ichthyosaurus. Benjamin Kear, een van de onderzoekers die de kaak ontdekten in het binnenland van Australië, benadrukt het zeldzame karakter van de vondst. “We hebben nog bijna nooit tandafdrukken bij ichthyosauriërs gevonden, terwijl het een hoop kan zeggen over de sociale interactie binnen de soort.”

Tijdens het samenstellen van de ichthyosauruskaak werden de bijtsporen op de onderkaak ontdekt. De wond is redelijk goed geheeld, wat betekent dat het slachtoffer de aanval overleefde.

Jo Bain, South Australian Museum

Partnerruzie of territoriumdrift

Het was de grootte en vorm van de bijtwond die de onderzoekers deed vermoeden dat het slachtoffer (een 5 meter lang volwassen exemplaar) te grazen is genomen door een soortgenoot. Kear: “Bovendien bevond de wond zich niet op een vitale plaats. Als er een vijand in het spel was geweest die had willen bijten om te doden, dan had hij dat niet in de kaak gedaan.” Mogelijk was het bijten in de kaak een manier om ruzie over voedsel, een partner of een territorium uit te vechten.

Close-up van de desbetreffende onderkaak.

Jo Bain, South Australian Museum

IJskoude binnenzee

Dat de fossiele kaak in het binnenland van Australië is gevonden (in de buurt van de stad Marree) is niet zo gek: toen de ichthyosaurus leefde, zat het continent nog vast aan Antarctica en lag het veel dichter richting zuidpool. Het binnenland was toen nog een binnenzee, waarin het soms zelfs zo koud was dat er ijsbergen in voorkwamen.

Vishagedis

De naam ichthyosaurus komt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘vishagedis’. Ze konden zich met hun tot wel 6 meter lange, gestroomlijnde lijven snel door het water bewegen. Dankzij hun flippers haalden ze snelheden tot wel 40 kilometer per uur. Hun menu bestond uit vis en inktvissen. In tegenstelling tot de meeste reptielen legden de ichthyosauriërs geen eitjes, maar baarden ze hun jongen levend.

Reconstructie van een ichthyosaurus. De desbetreffende soort was waarschijnlijk een Platypterygius

Josh Lee, Adelaide

Ichthyosaurusreconstructies door de eeuwen heen.

Zie ook:

• Ichthyosaurus Museon (Museon)
• Prehistorische inktvissen beten van zich af (Kennislink)
• Op Mosasaurusjacht in Angola (Kennislink)