Iedereen heeft ze: agressieve fantasieën. Maar bij lang niet iedereen leiden ze ook tot agressief gedrag. De meeste mensen gaan op een gezonde manier om met ongewenste gedachten. Ze zoeken bijvoorbeeld afleiding of praten erover met een vriend of vriendin. Mannelijke gedetineerden gaan minder goed om met hun agressieve fantasieeen, ontdekte promovenda Marleen Nagtegaal (Erasmus Universiteit). En dat zou wel eens de reden kunnen zijn dat ze ook vaker daadwerkelijk agressief worden.

Criminelen probeerden hun ongewenste gedachten te onderdrukken, ze bestraften zichzelf of ze gingen piekeren. Geen effectieve strategieën als je je gedachten wilt beheersen. Bovendien hangt deze manier van omgaan met agressieve fantasieën samen met depressie en agressief gedrag. Jezelf bestraffen door jezelf te slaan of te knijpen werkt dan ook alleen maar averechts. Gedetineerden verschilden overigens niet van bijvoorbeeld studenten als het ging om de aard van de fantasieën, aldus Nagtegaal. Het stereotype beeld van een gevangene die steeds de gruwelijkste moordgedachten heeft, gaat dus niet op.

Ergens níet aan denken is verrassend moeilijk

Een van de redenen waarom het nauwelijks lukt om ongewenste gedachten te onderdrukken – zelfs door jezelf te straffen – is omdat het voor mensen bijna onmogelijk is om ergens niet aan te denken. De onderzoeker Wegner en collega’s toonden dat aan in hun beroemde experiment, waarin ze proefpersonen vroegen vijf minuten vooral níet aan een witte beer te denken. Probeer het zelf maar eens. Tegen de tijd dat je deze zin hebt uitgelezen is het waarschijnlijk al mislukt…

Marleen Nagtegaal. Aggression: Its association with dysfunctional thought control processes, cognition, and personality Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam, 2008.