Alle levende talen veranderen, maar verandering treedt vooral op in situaties van taalcontact. A. Seza Dogruöz van de Universiteit van Tilburg bestudeerde de verandering van het Turks onder invloed van het Nederlands. Dat die invloed bestaat merken vooral sprekers van het Turks in Turkije: zij herkennen Nederlandse Turken aan hun taalgebruik. Zo gebruiken Nederlandse Turken de constructie tren almak voor ‘de trein nemen’, wat een letterlijke vertaling is uit het Nederlands. In Turkije zou daarvoor trene binmek worden gebruikt: ‘in de trein stappen’. Nog een bijvoorbeeld: Turken in Nederland zeggen sinav yapmak (‘examen doen’), maar Turken in Turkije zeggen sinava girmek (‘het examen binnengaan’).

Gesproken Turks

Dogruöz onderzocht de taalverandering op grond van opgenomen en vervolgens uitgeschreven conversaties van Turkse sprekers in Nederland en Turkije. Het is voor het eerst dat gesproken Turks op systematische wijze is verzameld en gedigitaliseerd. De eerste signalen van taalverandering in de Turks-Nederlandse contactsituatie, die taalkundig gezien nog maar kort bestaat (zo’n veertig jaar), kon Dogruöz zo goed opsporen. Taalverandering manifesteert zich namelijk eerder in gesproken taal dan in geschreven taal. In Nederland werden vooral opnames gemaakt van tweede-generatie Turken in Tilburg en Utrecht. Deze groep beheerst het Nederlands uitstekend, en het lag dan ook in de lijn der verwachting dat dit merkbaar zou zijn in het Turks dat zij spreken. Toch constateerde Dogruöz geen grote mate van taalverandering: “Het zijn vooral de jongeren zelf die denken dat hun Turks hard achteruit gaat. Wanneer ze hun familie opzoeken in Turkije worden ze vaak gecorrigeerd door de oudere generatie.”

Mate van contact

Op grond van de analyse van woordvolgorde, vaste woordconstructies zoals ‘de trein nemen’ en het gebruik van persoonlijke voornaamwoorden concludeert de promovenda dat de taalverandering van het Turks beperkt blijft tot de vaste woordconstructies. Uit eerder onderzoek bleek al dat Turkse Nederlanders regelmatig Nederlandse woorden gebruiken in hun Turks. Dit noemt men ook wel code-switching. Maar van abstracte grammaticale veranderingen is tegen de verwachting in nauwelijks sprake. Als verklaring voor deze relatief beperkte taalverandering voert Dogruöz aan dat Nederlandse sprekers van het Turks nog veel contact hebben met mensen uit Turkije en de Turkse media. “Naarmate dat contact in de toekomst minder intensief wordt, kunnen ook meer taalveranderingen worden verwacht.”