Prachtig natuurlijk, het idee van eeuwige trouw. Maar eigenlijk is de mens gewoon een vreemdgaand, serieel monogaam beest. Lees er hier meer over.

In de Westerse wereld is het vinden van de ware zo’n ideaal dat iedereen met de paplepel ingegoten krijgt. Dat heeft van alles te maken met het christendom, dat het monogame huwelijk eeuwenlang als ideale samenlevingsvorm propageerde (en dat natuurlijk nog steeds doet). Zoals er maar één god in het leven van de christen kon bestaan, zo was er ook maar één levenspartner die levenslange trouw vereiste.

Hoewel het hier gaat om een religieus idee, heeft monogamie ook praktische voordelen. Zo is het monogame huwelijk wel zo makkelijk als er bezit moet worden verdeeld. In een samenleving waarin persoonlijk eigendom belangrijk is, is het essentieel dat het erfrecht goed geregeld is. Een verbintenis tussen één man en één vrouw maakt de regels voor erving en opvolging relatief eenvoudig. Zowel culturele ideeën als praktische voordelen – en een eeuwenlange ingewikkelde wisselwerking tussen beide – hebben geleid tot ons ideaal van monogamie. Hoewel de invloed van religie sinds de secularisering en de seksuele revolutie natuurlijk enorm is afgenomen, zijn de sporen die het christelijke gedachtegoed heeft achtergelaten diep.

Het ideaal van monogamie wordt niet alleen via religie verspreid, maar ook via populaire cultuur. Denk maar aan de televisieserie Sex and the city: de vier zelfstandige en seksueel vrijgevochten vriendinnen vinden uiteindelijk toch alleen geluk in een monogame relatie met de Ware.

Huwelijksidealen in andere samenlevingen

In het Westen is de monogame verbintenis dominant. Maar andere samenlevingen kennen andere normen. Uit cross-cultureel onderzoek naar liefde en seks blijken de meeste pre-industriële gemeenschappen (ook wel ‘primitieve’ samenlevingen genoemd) polygamie accepteren. Uit gegevens van 1000 ‘primitieve’ samenlevingen komt naar voren dat polygynie (één man met meerdere vrouwen) in 84% van de samenlevingen is geaccepteerd, terwijl slechts 16% van de samenlevingen monogamie voorschrijft. Ook de Amerikaanse psycholoog David Geary claimt dat monogamie slechts in een op de zes samenlevingen wordt gepropageerd. Polygynie komt in hedendaagse samenlevingen vooral voor in de Arabische wereld, bij Afrikaanse volken en op de Zuidzee-eilanden.

Best handig

Een polygyn huwelijk heeft een aantal voordelen. Natuurlijk, de man mag volstrekt legitiem seks hebben met meerdere vrouwen – iets wat veel mannen aan zal spreken. Maar zo’n huwelijk heeft ook voordelen voor de vrouw: zij weet zeker dat haar gezin zal worden onderhouden. In samenlevingen waar de bijstand niet bestaat, kan financiële zekerheid belangrijker zijn dan seksuele trouw. Daarnaast kan een vrouw hoge status ontlenen aan het feit dat haar man meer vrouwen heeft.

Malawiaanse chief met zijn twee vrouwen: in samenlevingen waar de bijstand niet bestaat, kan financiële zekerheid belangrijker zijn dan seksuele trouw.

khym54

Het polygyne huwelijk heeft ook andere functies. Zo kan polygynie goed werken om banden tussen families, stammen en bevolkingsgroepen te smeden. Een (machtig, rijk) man kan door meerdere vrouwen te trouwen, tegelijkertijd ook meerdere allianties smeden. De harems van Ottomaanse en Chinese heersers hadden vroeger deze politieke functie – al was het ‘bezitten’ van al die mooie vrouwen van goeden huize tegelijkertijd natuurlijk ook een statussymbool.

Daarnaast kan polygynie nut hebben bij een overschot aan vrouwen. Ten tijde van oorlog kan er een legioen van inkomensloze weduwen (en hun kinderen) ontstaan. Het polygyne huwelijk is dan een oplossing – de mannen die het overleven, gaan voor meerdere gezinnen zorgen. Vaak wordt gezegd dat dit de reden is dat mannen volgens de islam met meerdere vrouwen mogen trouwen. In de zevende eeuw na Christus nam Mohammed, de profeet, na 25 jaar monogaam huwelijk, de weduwes van vrienden en volgelingen onder zijn hoede.

Het huwelijk is universeel: alle samenlevingen op deze aarde kennen een ritueel waarna man en vrouw bij elkaar horen. Daar horen ook bepaalde rechten en plichten bij: seks, bijvoorbeeld, maar ook gezamenlijke zorg voor de kinderen.

kjay.rm

Polygamie – de praktijk is anders

Dat de moraal en de wet polygynie toestaan, wil niet zeggen dat mannen allemaal massaal aan de harem gaan. Uit het onderzoek naar 1000 pre-industriële samenlevingen bijvoorbeeld, blijkt dat slechts 10% van de mannen ook echt trouwt met meerdere vrouwen. Maar ook in moderne islamitische landen wordt relatief weinig gebruik gemaakt van het recht op meerdere echtgenotes. Dat komt voor een deel omdat de koran (en nationale wetgeving) voorwaarden stellen: de man moet zijn vrouwen financieel kunnen onderhouden, ze evenveel aandacht schenken én toestemming krijgen van zijn eerste vrouw. Een andere reden is dat het onderhouden van twee, drie of zelfs vier huishoudens handenvol geld kost. In de praktijk kunnen de meeste moslimmannen polygynie niet veroorloven, zelfs al zouden ze dat willen. Polygynie is dan ook vooral een voorrecht van de elite (zoals de superrijken uit Saudië-Arabië, de Emiraten en West-Afrika).

De meeste samenlevingen accepteren polygynie.

turbotoddi

Onze idealen: tussen natuur en cultuur

Hoe vanzelfsprekend het ook lijkt voor iedereen die naar de ware op zoek is: monogamie is niet normaal. Het is de vreemde eend in de bijt. Seks met maar één ander is uitzonderlijk, en trouwen met maar één ander ook. Maar voor iedereen die dit ziet als een vrijbrief om bestaande regels aan zijn of haar laars te lappen – wees gewaarschuwd. Idealen en normen zijn er niet voor niets.

De normen die seksuele omgang reguleren – zoals het huwelijk – gaan ook om het regelen van bezit, het ontlenen van status, het verbinden van families, het smeden van politieke allianties en het oplossen van maatschappelijke problemen. Ze zorgen voor samenhang en orde, zodat we elkaar de hersens niet in hoeven te slaan. Hoe belangrijk seks ook is, zonder onze sociale omgeving overleven we echt niet. Het sociale dier wint het van het seksuele beest.