Toontaal sleutel tot absoluut gehoor

De sleutel tot een absoluut gehoor ligt niet in de genen, maar in je talenkennis. Onderzoekers van de University of California (VS) hebben aangetoond dat sprekers van een toontaal, waarin toonhoogtes een betekenisonderscheidende functie hebben, beduidend vaker toonhoogten kunnen benoemen dan sprekers van niet-toontalen. De kritische leeftijd voor taalverwerving lijkt hiermee ook te gelden voor het verwerven van een absoluut gehoor.

Jimi Hendrix

Hoewel een absoluut gehoor misschien erg aantrekkelijk lijkt, zeker voor muzikanten, kleven er ook nadelen aan. Valse klanken vallen je altijd op. Ook muziek in een afwijkende stemming is vaak lastig te beluisteren. De relatieve afstand tussen de verschillende tonen is dan veranderd.

Pixabay, Pexels via CC0

Pixabay, Pexels via CC0

Mensen met een absoluut gehoor kunnen zonder een referentietoon nauwkeurig de toonhoogte van een toon benoemen. Ze kunnen meteen zeggen of een toon bijvoorbeeld een cis of een d is. Vaak komt deze vaardigheid niet voor: in Europa en Amerika heeft slechts één op de tienduizend mensen een absoluut gehoor. Hoewel Mozart, Sinatra en Jimi Hendrix tot dit selecte gezelschap behoorden, zijn het lang niet altijd musici. In Aziatische landen komt een absoluut gehoor maar liefst negen keer vaker voor dan in Europa en Amerika. Lange tijd dacht men daarom dat het in de Aziatische genen zat.

Diana Deutsch, onderzoekster aan de Californische universiteit, verwachtte echter dat toontalen ook van invloed konden zijn op de ontwikkeling van een absoluut gehoor. In een toontaal draagt de toonhoogte waarmee een woord wordt uitgesproken bij aan de betekenis. Het Mandarijn en het Vietnamees zijn zulke toontalen. In het Mandarijn betekent bijvoorbeeld ‘ma’ afhankelijk van de gebruikte toon ‘moeder’, ‘hennep’, ‘paard’ of ‘schelden’. Deutsch redeneerde dat het leren van een toontaal erg lijkt op het verkrijgen van een absoluut gehoor. Mensen die door de verwerving van een toontaal gevoeliger zijn voor toonhoogte-variaties zouden daardoor ook beter toonhoogtes kunnen benoemen.

Het Chinees en het Vietnamees zijn toontalen: het verloop van de toonhoogte binnen een woord draagt bij aan de betekenis van dat woord. Het verloop van de 4 tonen is hiernaast afgebeeld. Eén hierbij is de laagste toonhoogte, vijf de hoogste.

Wobuzowatsj voor Wikimedia via CC BY-SA 3.0

Wobuzowatsj voor Wikimedia via CC BY-SA 3.0

Afkomst is geen garantie

Deutsch testte 203 Amerikaanse conservatoriumstudenten op hun vaardigheid om tonen te benoemen. Ze deelde de studenten op in vier groepen: één groep autochtone Amerikanen en drie groepen Oost-Aziatische Amerikanen met ouders uit China of Vietnam. De drie Oost-Aziatische groepen waren goed, redelijk goed of niet goed in ‘hun’ toontaal. Ook de leeftijd waarop de studenten begonnen met hun muziekonderwijs nam Deutsch mee in haar analyse.

In onderstaande grafiek is duidelijk te zien dat studenten die redelijk tot goed vaardig zijn in een toontaal beter zijn in het benoemen van tonen. Oost-Aziatische studenten die niet goed zijn in een toontaal scoren ongeveer even slecht als de autochtone Amerikaanse studenten. Ook een vroege aanvang van het muziekonderwijs blijkt een positief effect te hebben op het absolute gehoor.

De onderzoeksresultaten van de vier verschillende groepen uit het onderzoek van Deutsch en haar collega’s. De mate van absoluut gehoor hangt duidelijk samen met de vaardigheid in een toontaal. Ook de leeftijd waarop met het muziekonderwijs is begonnen speelt een rol. Uit de Oost-Aziatische groepen was niemand pas na zijn tiende met muziekles begonnen.

Journal of the Acoustical Society of America (bewerkt)

Hoewel ook hier blijkt dat een absoluut gehoor vaker voorkomt bij mensen van Aziatische afkomst, is een Aziatische afkomst geen garantie voor een absoluut gehoor. Het zit ’m dus niet in de genen. De vaardigheid in een toontaal en de beginleeftijd van het muziekonderwijs lijken een grotere rol te spelen bij het kunnen benoemen van toonhoogtes. Ouders die hun kind een absoluut gehoor willen meegeven raadt Deutsch dan ook aan om hun kind al op vroege leeftijd kennis te laten met muziek en het notenschrift. Dan is het nog gevoelig voor de toonhoogtevariaties die ook belangrijk zijn bij toontalen.

Zie ook:

• Het karakter van het Chinees
• Absoluut gehoor (Wikipedia)