Kilometerbeprijzing is een onderwerp dat de samenleving niet onberoerd laat. Onderzoekers, politici, ontwerpers, economen, reizigers: ze hebben er allemaal een mening over. Beprijzing wordt gezien als een veelbelovende oplossing voor de hedendaagse vervoersproblemen, zoals files, financiering van wegenprojecten, negatieve effecten van het verkeer op het milieu, enzovoort.

De grote vraag is hoe tolheffing of andere bepijzingsmaatregelen invloed hebben op al die probleemgebieden. Om daar zicht op te krijgen worden modellen ontwikkeld. Dusica Joksimovic maakte bij de sectie Transport & Planning van de TUD-faculteit Civiele Techniek & Geowetenschappen zo’n simulatiemodel.

Joksimovics model kan met name beleidsmakers helpen bij het inschatten van de gevolgen van verschillende tolheffingen. Het model berekent waar, wanneer en hoeveel tol je moet heffen voor gewenste beleidsresultaten, zoals het verkorten van de totale reisduur van alle reizigers, of het maximaliseren van de tolinkomsten.

Uitgaande van een ingegeven tolwaarde berekent het model de gevolgen voor de drukte op de weg en de totale tolinkomsten. Het zoekt vervolgens iteratief (door steeds nieuw waarden door te rekenen) naar de beste samenstelling van de tolheffing.

Flexibel tolsysteem

In het probleem van tolheffing spelen verschillende factoren een rol: de overheid wil de totale reistijd van alle weggebruikers minimaliseren, schadelijke milieueffecten minimaliseren en tolinkomsten maximaliseren om bijvoorbeeld wegwerkzaamheden van te betalen. Individuele automobilisten willen voornamelijk hun eigen reis zo efficiënt en goedkoop mogelijk volbrengen. Deze overwegingen leiden tot een complex beslismodel, waarin de verschillende variabelen van elkaar afhankelijk zijn. Het gereedschap dat Joksimovic tijdens haar promotie-onderzoek ontwikkelde, kan beleidsmakers sneller inzicht geven in de resultaten van beleidsmaatregelen.

Het model van de Delftse promovenda bevat een aantal variabelen. Zo houdt het rekening met verschillende behoeften van de reizigers. Mensen die op een bepaalde tijd ergens willen zijn, zijn eerder geneigd meer te betalen in spitstijden dan mensen die juist zo goedkoop mogelijk willen reizen en flexibel zijn in hun aankomsttijd. Een flexibel tolheffingssysteem waarbij automobilisten op drukke tijden meer moeten betalen dan tijdens daluren, levert zowel minder files als maximale tolinkomsten op.