De inslag van een meteoriet bij Yucatán, Mexico. Miljoenen jaren lang vulkaanuitbarstingen in India. Twee oorzaken die genoemd worden als reden voor de uitsterving van 65% van het leven op aarde 65-66 miljoen jaar geleden. Eén van de slachtoffers waren de niet-vliegende dinosauriërs. Welke is nu waar? Nieuw onderzoek van de Belg Pascal Godefroit en zijn collega’s, gepubliceerd in Naturwissenschaften, laat zien dat er een hoge diversiteit van dinosauriërs aanwezig was in noordoostelijk Rusland vlak voor die 65-66 miljoen jaar geleden. Zijn ze dan toch plotsklaps uitgestorven?

Vondsten

Noordoost Siberië: zeer ontoegankelijk vanwege het koude klimaat en de afgelegen ligging. Toch zijn de wetenschappers er in geslaagd een rijke, wetenschappelijke buit binnen te halen vanuit het Koryakia regio op 62-63° noorderbreedte. Botten, tanden en eierschaalfragmenten van dinosauriërs. De fossielen zijn gevonden in een zes meter lange, versteende lens van 65-68 miljoen jaar oud. De vondsten zijn waarschijnlijk samengespoeld in een rustige zoetwateromgeving getuige onder andere de vissenschubben en het gesteente zelf. Daarnaast is er ook een rijke fossiele flora gevonden van wel 50 taxa.

Leefomstandigheden

De fossielen tonen aan dat het toen blijkbaar helemaal niet zo koud is zoals vandaag de dag. Een schatting op basis van bladerenanalyse levert een gemiddelde paleojaartemperatuur op van ongeveer 10°C, vergelijkbaar met het Nederland (53° noorderbreedte) van nu. Dit is veel warmer dan tegenwoordig met gemiddelde wintertemperaturen van –25 °C en korte zomers van +12°C voor de Russische regio. Gaan we 66 miljoen jaar terug, dan is de positie van de Koryakia regio nog noordelijker door continentverschuivingen: 70-75°, duidelijk binnen de poolcirkel. In die periode was de CO₂-concentratie echter hoger dan nu. Dat is de reden waarom het toen warmer was en veel dieren en planten konden overleven in het hoge noorden.

De leefomstandigheden waren zelfs zo goed dat er eierfragmenten van hadrosauriërs en theropoden zijn gevonden. En dat is voor het eerst in de poolregio. Het is dan ook aannemelijk dat deze dino’s hier permanent leefden, ondanks het koude en lange, donkere winterseizoen. Hun voedsel bestond deels uit planten.

Regionaal of globaal?

Maar kunnen de wetenschappers uit deze lokale vondsten conclusies trekken over het globale uitsterven van de dinosauriërs? Daarvoor is het vergelijken met oudere perioden nodig. Door de vondsten is bijvoorbeeld aangetoond dat de theropode-dinosauriërs net zo divers waren als in de periode ervoor in Noord-Amerika. Blijkbaar stierven de dinosauriërs snel uit circa 65-66 miljoen jaar geleden. Had dan toch een meteoriet zeer grote invloed op de wereldwijde uitsterving? Het artikel van Pascal Godefroit en collega’s doet vermoeden van wel.

Omdat dinosauriërs in relatief koude omstandigheden konden overleven, zou de kou volgend op de inslag van de meteoriet niet de oorzaak zijn van de extinctie. Het doodgaan van het plantenmateriaal door langdurige duisternis na de inslag is waarschijnlijker.

Extincties

Het tijdstip waarop de dinosauriërs zijn uitgestorven heet de Krijt-Tertiair grens. De wereld beleefde toen één van zijn meest dramatische periodes ooit. De reptielen die 160 miljoen jaar het land en de zee hadden beheerst waren uitgestorven na het Krijt. Alleen de vogels stammen af van de dinosauriërs. In het machtsvacuüm dat op aarde bestond, grepen de zoogdieren de macht tot op heden.

Toch is de Krijt-Tertiair grens niet de meest desastreuze. Daarvoor moeten we terug naar de Perm-Trias grens, ongeveer 251 miljoen jaar geleden. Toen stierf ongeveer 90% van het leven uit. Dezelfde redenen als voor uitsterving op de Krijt-Tertiair grens zijn geopperd. Het bewijs hiervoor is echter zwakker. Het is immers nog veel langer geleden en dus is er nog minder bewijs bewaard gebleven. Tegenwoordig sterven er ook vele diersoorten in sneltreinvaart uit. De reden is echter heel anders. Het ecosysteem vernietigt zichzelf door de mens die als een meteoor –op geologisch korte tijdsschaal- het landschap vernielt.

Referenties:

Kaplan, M., 2009. Dinosaur fossils suggest speedy extinction. Nature online publication 19 januari.

Godefroit et al., 2008. The last polar dinosaurs: high diversity of latest Cretaceous arctic dinosaurs in Russia. Naturwissenschaften online publication 31 december.