Brown, de aan CalTech verbonden expert op het gebied van planetoïdes ver van de zon, kon na de ontdekking van 2003 UB313 in 2005 slechts een ruwe schatting geven van Xena’s afmetingen. In ieder geval niet kleiner dan Pluto’s 2300 km. doorsnee, maar groter? Deze week maakte de Duitse hoogleraar Frank Bertoldi (Universiteit van Bonn) bekend dat Xena wel 3000 km. breed is. Bertoldi en zijn collega’s gebruikten radiosignalen om de ijsdwerg op te meten. “UB313 is duidelijk groter dan Pluto”, zegt Bertoldi in een persbericht. “Het wordt daarom steeds moeilijker Pluto een planeet te noemen en UB313 die status te onthouden”. De beide Kuipergordel-massa’s Pluto en 2003 UB313 zijn kleiner dan de Maan.
Opname van 2003 UB313 (‘Xena’) en diens maantje ‘Gabrielle’. bron: M. Brown
IJzel
Verder dan met het interplanetaire weerbericht. Het ijzelt aan de rand van het zonnestelsel. Manen als Triton, maar ook een massa als de pas ontdekte rotssigaar 2003 EL61 zijn bedekt met kristallijn ijs, zegt CalTech’s planetenjager Chad Trujillo. De ijslaag wordt continu afgebroken door kosmische straling en moet dus ook steeds worden aangevuld, concludeert de sterrenkundige in een voorpublicatie.
In 2005 ontdekten de Spanjaard Jose-Luiz Ortiz en een team onder leiding van CalTech’s Mike Brown bijna tegelijkertijd een nieuw “Kuipergordel-object”: 2003 EL61. De Kuipergordel is een band van grote en kleine klompen rots en ijs buiten de baan van Neptunus. Brown’s collega Chad Trujillo heeft nu aangetoond dat het ijs op de planetoïde net zo ordelijk is opgebouwd als ijs op aarde. In de ruimte komt normaal gesproken juist wanordelijk ijs veel voor, omdat het bij extreem lage temperatuur iets stabieler is dan de aardse, kristallijne variant.
Simulatie van planetoïde 2003 EL61. De samenstelling van het oppervlak is interessant voor sterrenkundigen, maar de ijzige massa is vooral spectaculair omdat hij langgerekt is en razendsnel ronddraait. Een etmaal op 2003 EL61 duurt maar vier uur. Nóg sneller, en de middelpuntvliedende kracht zou de steenklont uit elkaar trekken. bron: M. Brown, CalTech.
Trujillo denkt dat het kristallijne ijs op 2003 EL61, Pluto en de manen van de grote gasreuzen continu opnieuw wordt afgezet. De manen en planetoïdes bestaan al miljarden jaren, maar hun kristallijne ijslaag is beperkt houdbaar. Straling van de zon én uit het heelal beschadigt de kristallijne ijslagen. “In zo’n tien miljard jaar breekt die straling kristallijn ijs af”, schat Trujillo in zijn voorpublicatie. Lang voor een mens, kort naar sterrenkundige maatstaven. “Er moet een of ander proces zorgen voor verversing van het kristalijs, en dat moet door het hele zonnestelsel heen plaatsvinden”, vertelt de sterrnekundige.
Het oppervlak van 2003 EL61 is trouwens niet compleet met ijs bedekt. Trujillo vond tijdens zijn onderzoek ook sporen van een ander, nog onbekend materiaal. Het geeft in infraroodlicht een blauwige zweem aan de planetoïde, dicht tegen zichtbaar licht aan. Een mogelijke verklaring is blauwzuur (HCN), dat net als kristallijn ijs gevoelig is voor straling en dus doorlopend moet worden ververst. Alternatieven genoeg, geeft Trujillo toe: ook sommige silicaten zouden de kleurzweem verklaren.
Oorlogje
Grote afwezige in Trujillo’s voorpublicatie is Jose-Luiz Ortiz, de officiële ontdekker van 2003 EL61. Hij maakte een paar dagen voor Mike Brown bekend de planetoïde gevonden te hebben. Toeval, zegt Ortiz. Jatwerk, aldus een kwade Brown. Hij beweert dat de Spanjaard via internet heeft opgezocht waar Brown’s team haar telescoop op richtte en toen zelf snel waarnemingen is gaan doen om de ontdekking te stelen. Ortiz ontkent in alle toonaarden.
Bron: Trujillo et. al., The surface of 2003 EL61 in the near infrared, preprint op Arxiv.org
Zie verder
- 2003 UB313 duidelijk groter dan Pluto (Engels)
- ‘Tiende planeet’ is groter dan Pluto
- The surface of 2003 EL61 in near infrared (Engels, PDF)
- Mike Brown’s pagina over 2003 EL61 (Engels)
- Geen koning meer (Kennislink artikel)