Per jaar krijgen ongeveer 48.000 mensen in Nederland een beroerte of cerebro-vasculair accident (CVA). Twintig procent ontwikkelt ten gevolge daarvan afasie: in totaal telt Nederland momenteel ongeveer 30.000 mensen met afasie, waaronder Broca-afasie. Bij Broca-afasie kan de patiënt nog wel losse woorden opdiepen uit zijn hoofd, maar kost het enorme moeite om daar zinnen van te maken.

Spraak- en taalpathologe Marina Ruiter onderzocht Broca-afasiepatiënten in het revalidatiecentrum van de Nijmeegse Sint Maartenskliniek. De meeste van deze patiënten proberen in eerste instantie om weer te leren spreken als vóór hun beroerte. ‘Maar als de taalvaardigheid na een jaar nog niet hersteld is, is de kans erg klein dat dat nog gebeurt. En dan kun je misschien beter besluiten om het je taalbrein, dat trager werkt door de beschadiging, wat makkelijker te maken: door in ellipsen te gaan spreken.’

Begrijpelijk, acceptabel, leerbaar

Ellipsen zijn – taalkundig gesproken – geen echte zinnen omdat een persoonsvorm, onderwerp, of beide ontbreekt. Het is een soort telegramstijl zoals: ‘Gisteren bezoek gehad’ en ‘Morgen winkelen’. Ruiter onderzocht of een bestaande Duitse therapie, de Reduced Syntax Therapy (REST), die patiënten leert om niet alleen zo nu en dan maar altíjd te spreken in ellipsen, kon worden toegepast op Nederlandse chronische Broca-afasiepatiënten én wat het effect van die spreekstijl is op de communicatie. Ruiter: ‘Is het begrijpelijk, maar ook: is het acceptabel? Iemand die continu in ellipsen spreekt, zou erg informeel of minder taalvaardig kunnen overkomen.’ En dan was nog de vraag of het überhaupt mogelijk is te leren altijd in ellipsen te spreken, ook in situaties die je nog niet getraind hebt. ‘Vergeet niet: we hebben het over mensen met een hersenbeschadiging. Dat maakt leren niet eenvoudig.’

Bewezen: het werkt

Ruiters conclusies zijn positief: voortdurend spreken in ellipsen is te leren en is inderdaad een manier om tot een efficiënte, maar toch begrijpelijke, communicatie te komen in de chronische fase. Overtuigend vindt Ruiter het gegeven dat de sprekers de elliptische spreekstijl een half jaar na afloop van de therapie nog steeds gebruiken. ‘Als het niet werkte, waren ze er wel mee gestopt. Ruiter verwacht dat de REST-therapie op ruime schaal zal worden toegepast in Nederland. ’Omdat er een sterke indicatie is dat ze werkt. En omdat er nauwelijks alternatieve evidence based behandelingen zijn voor mensen met chronische Broca-afasie.’

Marina Ruiter promoveert op 9 december aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het proefschrift ‘Speaking in ellipses: the effect of a compensatory style of speech on functional communication in chronic agrammatism’. Promotores: prof. dr. H.H.J. Kolk en prof. dr. A.C.M. Rietveld.