De groeisnelheid van de bacterie vormt een belemmering voor een snelle herkenning van antibioticaresistentie. Om toch al met de behandeling te kunnen beginnen zal de arts de patiënt vaak een antibioticum voorschrijven voor een veronderstelde antibioticagevoelige ziekteverwekker. Na een dag of twee zullen de laboratoriumresultaten bevestigen of dat vermoeden juist was. Innovatieve technieken, die de stap met bacteriegroei overslaan, kunnen dit analyseproces te versnellen. Op dit moment worden moleculaire technieken die resistentiegenen detecteren het meest gebruikt in de medisch microbiologische laboratoria.
Nieuwe generatie massaspectrometers
Een techniek die de laatste jaren succesvol wordt toegepast in de medische microbiologie voor de diagnostiek van bacteriële infecties, heet MALDI-TOF MS (Matrix-assisted laser desorption ionization-time of flight massa spectrometry). Hiermee kan snel en betrouwbaar een bacterie worden geïdentificeerd op grond van zijn specifieke eiwitpatroon. Inmiddels gebruikt meer dan 80 procent van de microbiologische laboratoria in Nederland deze techniek.
Speciale software kan het eiwitpatroon snel analyseren en vergelijken met een internationale databank om zo de eiwitsamenstelling van de bacterie tot in detail te doorgronden. Nieuwe, zeer gevoelige massaspectrometers (‘nieuwe generatie’) kunnen bacteriële enzymen die antibiotica afbreken al binnen een paar uur detecteren. Zelfs de afbraak of verandering van een antibioticum door een bacterie en het al dan niet binnendringen van antibiotica in een bacteriecel kunnen dan snel gemeten worden.
Massaspectrometrie is een relevante techniek aan het worden in de klinische microbiologie en biedt nieuwe mogelijkheden voor snellere en effectievere diagnostiek van infecties met resistente bacteriën. Voordat de nieuwe generatie technieken in ziekenhuizen en klinieken een vaste plek vinden, is nog wel een aantal inspanningen vereist, omdat de hiervoor benodigde kennis veel routinelabs overstijgt. Samenwerking tussen deskundigen in de massaspectrometrie en microbiologen is hiervoor noodzakelijk. In het Leiden Universitair Medisch Centrum is deze samenwerking inmiddels gestart.