Een zwart gat zie je alleen als er iets in valt. De enorme zwaartekracht perst gas ineen en warmt het op, waardoor het gloeiendheet begint te stralen. Zo ook de ster die stom genoeg vlakbij een superzwaar zwart gat op vier miljard lichtjaar van de aarde kwam. De eigen zwaartekracht van de ster kon niet op tegen die van het zwarte gat en de ster viel in onderdelen in het zwarte gat: hap, slik, weg.

‘Pure mazzel dat we het zagen’, weet sterrenkundige Suvi Gezari van het Amerikaanse Caltech-instituut, want zo’n fatale scheervlucht doet zich in een sterrenstelsel maar eens in de 10.000 jaar voor. Met de Galex-satelliet (Galaxy Evolution Explorer) volgde Gezari het proces volgen. ‘Het is de eerste keer dat we zoiets van begin tot eind hebben waargenomen’, vertelt ze in een persbericht.

Gezari is gespecialiseerd in zwarte gaten, normaal gesproken alleen te vinden als erin vallend materiaal door de sterke zwaartekracht wordt ineengeperst en fel straalt voor het in het zwarte gat verdwijnt. Zo ook in het naamloze sterrenstelsel dat ze met de Galex-satelliet onder de loep nam. In de kern ontstond ineens een felle uitbarsting van ultraviolet licht. Zoveel straling ineens betekende een flinke maaltijd aan materie voor het zwarte gat: alleen een opgevreten ster kon zoveel massa in één keer verklaren. Gezari’s team volgde de uitbarsting in de loop der tijd en zag die langzaam uitdoven terwijl het zwarte gat de laatste brokjes ster opslokte.

Zwart maar fel

De zwaartekracht van een zwart gat is zó sterk dat wat erin valt, er nooit meer uit komt. Zelfs licht kan er niet aan ontsnappen, voorspelt Einstein’s relativiteitstheorie. Toch zijn zwarte gaten de felste stralingsbronnen in het heelal doordat ze invallend materiaal helder laten stralen. De helderste versies zijn quasars, superzware zwarte gaten die gasstromen uit een compleet sterrenstelsel opeten en laten gloeien. Quasars zijn tot 10 miljard lichtjaar of verder zichtbaar, bijna aan de rand van het zichtbare heelal op 12 miljard lichtjaar afstand.

Vergeleken met een quasar is Gezari’s zwarte gat als een gloeilamp naast de zon. Het verschil zit ‘m in de brandstoftoevoer – één invallende ster maakt het zwarte gat maar kort zichtbaar, terwijl de enorme accretieschijf rond een quasar continu materiaal in het zwarte gat giet. Toch is Gezari’s ontdekking interessant voor sterrenkundigen. Hoe sterrenstelsels aan superzware zwarte gaten in de kern komen is namelijk nog onduidelijk – ontstaan ze als de kern van het stelsel onder zijn eigen gewicht ineen stort, of ontstaan sterrenstelsels juist rond het zwaartekrachtsveld van oeroude zwarte gaten? Waarnemingen als die van Gezari kunnen het groeiproces van superzware zwarte gaten ophelderen.