Vervelende telefoontjes op de meest onmogelijke tijden, een aanhoudende stroom van brieven of lastige e-mails: stalking. Sinds zes jaar is er een speciale wet die dit soort belagingen moet tegengaan.

Belaging (ook wel: stalking) is sinds het jaar 2000 een strafbaar feit. De nieuwe wet lijkt een succes. Sinds de wet in werking trad, zijn een kleine 2000 stalkers door de rechter veroordeeld. Werden er in het jaar 2001 nog maar 121 zaken voor de rechter gebracht, in 2005 waren dat er (naar schatting) 650.

Sinds het jaar 2000 hoeft een belager of stalker geen geweld te plegen om toch voor stalking te kunnen worden veroordeeld. Voldoende is als hij iemand anders steeds maar blijft lastigvallen. De nieuwe belagingswet blijkt veel vaker te worden toegepast dan eerst werd gedacht. Men ging er – ten onrechte – van uit dat slachtoffers niet naar de politie zouden gaan en dat de politie niets met aangiften zou doen.

In het begin was er twijfel of slachtoffers wel aangifte zouden willen doen. Zou er wel voldoende bewijs te verzamelen zijn? Is stalking niet veel te vaag? Er zijn zoveel verschillende manieren waarop iemand iemand anders kan lastigvallen. Bovendien vroeg men zich af of het wel zin had om stalkers te straffen omdat die vaak worden gedreven door een niet aflatende obsessie voor het slachtoffer. Veel van deze bezwaren lijken ongegrond te zijn. De wet wordt vaak toegepast en openbaar ministerie en rechterlijke macht zijn bereid tot vervolging en veroordeling over te gaan.

Het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving heeft het bestand geanalyseerd van alle belagingszaken die door de rechtbanken zijn afgedaan sinds de wet in werking is getreden. Van de ongeveer 2000 stalkers die voor de rechter zijn gekomen, zijn er 1811 veroordeeld. Bij het merendeel van de zaken (60%) werd de stalker ook voor een ander misdrijf veroordeeld. Vaak ging het daarbij om gewelddadige feiten, zoals bedreiging, mishandeling of vernieling.

De rechter legde vaak taakstraffen op in combinatie met een voorwaardelijke gevangenisstraf. Als voorwaarden worden vaak straat- of contactverboden opgelegd. De stalker mag dan een bepaalde periode niet in de buurt van het slachtoffer komen of contact met hem of haar opnemen.

In Den Haag werden de meste stalkingszaken behandeld. Daarna volgen Amsterdam, Arnhem, Den Bosch en Breda. Dit betekent niet dat er in Den Haag de meeste stalkers zijn. Waarschijnlijk heeft het verschil tussen verschillende steden eerder te maken met de actieve rol van de politie en het openbaar ministerie in Den Haag.

Het aantal stalkingszaken is in de afgelopen vijf jaar meer dan vijf keer zo groot geworden. Toen de wet er net was, waren er nog niet zoveel zaken omdat er wat opstartproblemen waren. Omdat stalking vaak zowel een privacy als een gewelddadige kant heeft, was het voor de politie even lastig te bepalen wanneer een zaak als stalkingszaak gekwalificeerd moest worden.

Ondanks het feit dat niet iedereen vindt dat stalking een zaak van de rechter is, komen toch veel stalkingszaken voor de rechter. Stalking wordt wel degelijk serieus genomen, door slachtoffers, politie en het openbaar ministerie. Ook het verzamelen van bewijs valt erg mee. Stalking laat vele sporen achter. Belagers schrijven brieven en sturen e-mails, die eenvoudig kunnen worden bewaard en overhandigd aan de politie. Telefoontjes kunnen worden opgenomen. En als de belager post bij de woning van het slachtoffer zijn er soms getuigen die hier een verklaring over kunnen afleggen.

Rol van de media

Dat de groei van het aantal belagingszaken de laatste tijd enigszins afneemt, kan komen doordat de publiciteit rondom stalking de laatste jaren wat minder is. Hoe vaak stalking vóórkomt, hangt samen met media-aandacht en het toenemend gebruik van de televisie. Iemand kan beginnen met stalken nadat hij een persoon op televisie ziet en begint hem of haar te bewonderen. Dit geldt voornamelijk voor de zogenoemde celebrity stalking, die maar een klein deel uitmaakt van alle belagingsgevallen. Maar ook bij stalking in de relatiesfeer kunnen de media een rol spelen. Slachtoffers van stalking kunnen door aandacht van de media voor stalking gestimuleerd worden om aangifte te gaan doen.

Geen einde aan stalking

Dat stalkers nu vaker worden veroordeeld betekent niet dat er een einde komt aan stalking. Het is de vraag of bestraffing op de lange termijn helpt. Bij stalkers die politici, ambtenaren, rechters en andere gezagsdragers belagen uit onvrede over hun beleid of beslissingen, kan veroordeling het effect hebben dat zij ophouden hun slachtoffer lastig te vallen. Dit zijn zogenoemde ‘berekenende’ stalkers. De grootste groep stalkers bestaat echter uit ex-relatiestalkers en erotomanen, die vaak lijden aan ernstige psychische stoornissen. Die zullen zich niet zo snel laten weerhouden door een strafrechtelijke vervolging en een opgelegde sanctie.

Dit artikel is gebaseerd op Malsch, M., Keijser, J.W. de & Rodjan, A. (2006). Het succes van de Nederlandse Belagingswet: groei aantal zaken en opgelegde sancties. Delikt & Delinkwent, 8, 855-869.