2010 was een bijzonder jaar omdat enkele klimaatpatronen buitengewoon sterk waren. De Arctische Oscillatie (gekoppeld aan luchtstromen boven het noordelijk halfrond) zorgde bijvoorbeeld voor de koudste winter in Europa in de laatste 30 jaar, maar bracht tegelijkertijd warmte in Canada en Groenland.

Een belangrijke klimaatschommeling in de tropen ging halverwege het jaar snel over van de ene extreme fase (El Niño) in de andere (La Niña). Dit zorgde onder andere voor extreem veel neerslag in grote delen van Australië, waardoor een eind kwam aan de droogte die daar heerste.

De Australische zomer in december 2010 was opvallend nat: in het noorden viel tot wel 400 millimeter neerslag.

Climate Prediction Center/NOAA

Noordelijke zeeroute

Wereldwijd gezien was 2010 warm: afhankelijk van de gekozen dataset, het warmste of het op één na warmste jaar sinds de metingen begonnen zijn. De mate van opwarming was over de laatste 10 jaar trouwens lager dan de opwarming tussen 1970 en 2010, toen de wereld ongeveer een halve graad opwarmde.

De zeespiegel steeg afgelopen jaar verder en bijzonder was dat in september voor het eerst in de recente geschiedenis de zeeroute ten noorden van Canada bevaarbaar was. Daarnaast verloor Groenland meer ijs dan in andere jaren, maar was de hoeveelheid ijs in de zeeën rondom de zuidpool juist groot.

De hoeveelheid broeikasgassen nam afgelopen jaar verder toe, waarbij zeker de stijging in de hoeveelheid methaan noemenswaardig is. Die leek een tijd stabiel, ondanks het feit dat de emissies van methaan door menselijk handelen wel stegen. Methaan (CH₄) is na waterdamp en kooldioxide (CO₂) het belangrijkste broeikasgas in de atmosfeer en is ruim 20 keer zo sterk als CO₂.

Veelvuldige overstromingen

Op het gebied van bodemvocht was 2010 een relatief nat jaar. Als gevolg van extreme neerslag was het centrale deel van zuidelijk Afrika in april erg nat. In augustus had Pakistan last van veel wateroverlast en in het najaar was Oost-Australië aan de beurt. De veelvuldige overstromingen in deze gebieden waren over het algemeen een gevolg van La Niña, die ervoor zorgde dat de moesson dit jaar een stuk sterker was. De grootste droogte werd in juni gesignaleerd boven Rusland en Kazachstan en liep door tot het einde van de zomer.

Bosbrand in Noord-Rusland in augustus 2010. De cirkelvormige wolk links is een pyrocumulonimbus, een extreme donderwolk die ontstaat door opstijgende hitte boven een brand.

NASA/Jesse Allen

Warmste zomer ooit

Wat branden in bos- en grasland betreft: die komen op alle continenten voor, maar spelen vooral in de tropen een belangrijke rol bij de samenstelling van de atmosfeer. Hoewel 2010 gemiddeld gezien geen bijzonder jaar was, sprongen regionaal met name de branden in de omgeving van Moskou en in Zuid-Amerika in het oog. Grote branden in Russische veengebieden zorgden voor beroerde lokale luchtkwaliteit en waren mede het resultaat van de warmste zomer ooit rond Moskou.

In Zuid-Amerika – en Brazilië in het bijzonder – was het aantal branden het hoogst sinds enkele decennia; in ieder geval sinds er goede satellietmetingen zijn. Opvallend, omdat er in het algemeen een duidelijke relatie is tussen de hoeveelheid ontbossing en de hoeveelheid bosbranden, maar ontbossing was volgens Braziliaanse gegevens in 2010 juist laag. De precieze oorzaak van het grote aantal branden moet dus nog uitgezocht worden.

In totaal bevat het rapport – een uitgave van het Bulletin of the American Meteorological Society – meer dan 200 pagina’s tekst over alle componenten van het klimaatsysteem, met daarin 41 klimaatindicatoren. Naast temperatuur en neerslag zijn dat bijvoorbeeld ook orkaanfrequentie en klimaatstroming. Zowel de samenvatting als het volledige rapport kunnen gevonden worden op de website van het National Climatic Data Center.

Zie ook:

• 2010: Een winter vol extremen (KNMI)
• De staat van het Nederlandse klimaat in 2010 (Planbureau voor de Leefomgeving)
• NASA soil moisture monitoring (NASA)
• Zachtere winters door klimaatveranderingen op grote hoogte (Kennislink)
• De staat van het klimaat: een soepzootje (Kennislink)