Sporten op de maan en op Mars: het komt eraan. Waar mensen gaan, gaat sport, want zelfs extreem gemotiveerde astronauten kunnen niet aan één stuk door werken. Sta dus niet gek te kijken als de eerste maanbasis een golfbaan krijgt. Of een tennis-court. Ga vooral kijken naar de eerste wedstrijdjes, want dat zijn gegarandeerde blooper-marathons. Alle truuks met effect die op aarde zo lekker werken halen aan het luchtledige maanoppervlak namelijk geen snars uit.
Mogelijk stadion voor de Olympische Spelen op de maan. Let op de veel hogere latten bij hoogspringen en hordelopen en de extreem hoge toren voor het schoonspringen. bron: Pat Rawlings, SAIC / Eagle Engineering / NASA Johnson Space Center Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Proftennissers serveren hun ballen al gauw met een snelheid van meer dan 200 km/h. De records liggen zelfs boven de 250 km/h. Maar als die ballen in een rechte lijn vanaf het racket zouden vertrekken en nét over het net scheren, zou elk van die ballen uit zijn geweest. Tennissers gebruiken daarom effect – top-spin – om hun services naar beneden te krullen. Door de top-spin stijgt de luchtdruk vlak boven de bal en daalt de druk eronder; de bal wordt daardoor naar de grond geduwd. Op de maan is geen lucht en werken effect-ballen niet; op Mars is de luchtdruk maar een paar procent van de aardse, en is ook nauwelijks effect mogelijk. Nieuwe tactieken verzinnen dus voor de Lunar Open.
Service-kanonnen, zoals Andy Roddick, moeten met effect serveren, anders gaat een service van 250 km/uur onherroepelijk uit. De bal tolt tijdens de vlucht om zijn as. Daardoor is de druk boven de bal groter dan eronder (het Bernouilli-effect, dat in een variant vliegtuigen in de lucht houdt). Dat drukverschil werkt de bal sneller naar de grond dan de zwaartekracht in zijn eentje voor elkaar krijgt. bron: NASA
Nieuwe tactiek
Niet alleen de lage luchtdruk zou een maan-tennisser parten spelen. Het oppervlak van onze satelliet is bedekt met extreem fijn stof. Dat remt de spelers af (net als een gravel-court langzamer is dan een van gras) en wolkt in de lage zwaartekracht. Je tegenstander verblinden met een goed gemikte stofwolk is zeker een mogelijkheid! Mocht de ander het stof negeren, dan kun je de bal het beste direct tegen ’m aan smashen. Maanstof raakt namelijk snel elektrisch geladen, en plakt makkelijk. Na een paar rallies zit de bal dus onder het stof – en statische elektriciteit. Dat geeft een flinke schok bij balcontact!
Weleens tennisles genomen? Het geroep om fatsoenlijk voetenwerk is dan niet van de lucht. Snel kunnen stoppen, draaien en in een andere richting verdersprinten is van het grootste belang om een snelle bal te onderscheppen. Op de maan gaat het spelletje waarschijnlijk trager (snelle ballen komen zonder effect buiten de baan) en dat is maar goed ook. In de lage zwaartekracht is er namelijk geen sprake van flitsend voetenwerk. Maan-athleten leggen hun meters springend af en hangen meer boven de baan dan erop te staan. Snelle reflexen zijn in maan-tennis minder belangrijk dan tactisch inzicht: waar zou ze de bal heenslaan en waar moet ik naartoe springen om dat te voorkomen?
Artist’s impression van tennissen op de maan. bron: Paula Vargas en Terry Longbottom van NASA / JSC
Andere takken van sport
Sportmogelijkheden op de maan zijn niet beperkt tot tennis. Astronaut Alan Shepard nam tijdens een van de Apollo-vluchten de tijd om een paar golfballen te slaan: met een beetje oefening kwam hij kilometers ver. Het grootste probleem was zijn logge ruimtepak.
Als de V.S. echt een bemande basis op de maan en daarna op Mars stichten, duurt het niet lang voor de eerste buitenaardse sporters verschijnen. Gewichtheffers en hoogspringers kunnen zich uitleven in de lage zwaartekracht! Ook volledige vrije val biedt mogelijkheden. Wie de bal gooit, werpt zichzelf door Newton’s Derde Wet tegelijkertijd naar achteren. Dat zal wennen zijn – en gewichtsloos voetbal geeft een heel andere betekenis aan “vliegende keep”…
Sporten in gewichtsloosheid geen spel maar noodzaak
Tot nu toe hebben we het gehad over sport op de maan of Mars. Maar er zijn meer plekken waar sport kan worden beoefend. Sterker nog, waar het moét worden beoefend. Die plek is het internationale ruimtestation ISS. André Kuipers verbleef het afgelopen half jaar in het ruimtestation en hield zich per dag zo’n twee uur bezig met sport.
Een sportende André Kuipers.
ESA/NASA/André Kuipers
Zouden de astronauten helemaal niets aan beweging doen in deze gewichtloze toestand dan zouden hun botten, maar vooral de spieren na een half jaar erg verzwakt zijn. Het zou de astronauten dan lange tijd kosten om weer normaal te kunnen functioneren in de zwaartekracht van de aarde.
Daarom beschikt het ruimtestation over een eigen fitnessruimte. Kuipers schreef op zijn blog dat de astronauten daar kunnen fietsen op een hometrainer (zonder zadel, want dat is niet nodig), kunnen rennen op een loopband (terwijl een elastiek ze naar beneden trekt) of gewicht kunnen heffen (met nagebootste zwaartekracht door een grote zuiger).
Op die manier kunnen de astronauten de aftakeling van het lichaam beperken. Wat Kuipers wel verveld vindt van sporten in de ruimte? Het naderhand ‘douchen’ met natte washandjes. Hij schreef, terwijl hij in de ruimte verbleef: ‘Ik weet wel wat het eerste is dat ik ga doen als ik terug op aarde ben… een lange warme douche nemen!’
Zie ook:
- Moon tennis (Engels)
- Olympische spelen op de maan (Kennislinkartikel)
- Moet een astronaut een atleet zijn? (Blog André Kuipers)