Piet Gros, hoogleraar Biomacromoleculaire kristallografie aan de Universiteit Utrecht, wijdde zijn professionele leven aan het ophelderen van eiwitstructuren, vooral die betrokken zijn bij het menselijke afweersysteem. Gros ontvangt de Spinozaprijs voor het ophelderen van de structuur van het eiwit ‘C3’. Het is een centraal onderdeel van het aangeboren immuunsysteem.
Bij de bekendmaking toont Gros gelukkig begrip voor zijn lekenpubliek: “Ik denk niet dat iemand van u nu denkt: hoe zit het met mijn C3?” Gros aarzelt dan ook niet en schudt in een vijf minuten durend praatje een complete scheikundeles uit zijn mouw. Wat volgt is een achtbaanrit over het eiwit C3.
Reuma, lupus en bloedvergiftiging
Om de structuur van het eiwit te bepalen moesten onderzoekers het eerst in kristalvorm ter beschikking hebben. Toen het kristal eenmaal gevormd was moest het bestraald worden. Een ingewikkelde berekening leverde uiteindelijk de zo gezochte molecuulstructuur.
Decennia lang lukte het niet C3 te kristalliseren, omdat het eiwit erg groot is. Het team van Gros wist het in 2005 uiteindelijk klaar te spelen om de structuur van het C3 eiwit op te helderen. Het resultaat was een driedimensionale ‘kaart’ waarop de exacte locatie van elk atoom in het eiwit staat aangegeven. Aangezien C3 een belangrijke rol speelt bij verschillende autoimmuunziekten, legt het werk van Gros de basis voor medicijnontwikkeling op het gebied van reuma, lupus, sepsis (bloedvergifiting), hart- en vaatziekten en nierziekten.
Samenspel van eiwitten
Gros zal de prijs van 2,5 miljoen euro gebruiken om de omgeving waarin C3 zich beweegt verder op te helderen. “De volgende stap is om uit te vinden hoe dit systeem ‘praat’ met de andere cellen. We gaan uitzoeken hoe de receptoren van de immuuncellen op de omgeving reageren. Dit samenspel van eiwitten bepaalt de werking van het immuunsysteem. Snappen we hoe die communicatie werkt, dan leren we meer over de manier waarop immuuncellen schadelijke cellen opeten.”
“Met dit geld hebben we ruimte om meer uitdagende problemen op te lossen. Normaal ben je afhankelijk van beurzen, nu kunnen we verschillende disciplines erbij betrekken: een combinatie van biochemie, biofysica en kristallografie. We zullen de premie gebruiken om nieuwe AIO’s en postdocs aan te nemen. Hiermee kunnen we weer makkelijk vijf jaar vooruit.”