De interstellaire ruimte, ofwel de ruimte tussen de sterren, is allerminst leeg. Er houden zich grote hoeveelheden stof en complexe moleculen op. Tielens was een van de eerste astronomen die het belang van deze moleculen in de ruimte onderkende, aldus de prijsuitreiker NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek).

Uitlaatgassen in de ruimte
Tielens focust zijn onderzoek voornamelijk op zogenoemde polycyclische aromatische koolwaterstoffen of kortweg PAK’s. Op aarde komen ze voor in uitlaatgassen. Maar wetenschappers ontdekten in de jaren ‘70 met infraroodwaarnemingen dat ze niet alleen voorkomen in de drukke ochtendspits, maar dat het ervan wemelt tussen de sterren. PAK’s ontstaan namelijk als sterren aan het einde van hun leven een groot deel van hun massa de ruimte in blazen.

PAK’s beheersen de interstellaire ruimte. Ze hebben invloed op lokale chemische reacties en magneetvelden. Bovendien kunnen PAK’s sterrenlicht absorberen en de gaswolken waar ze inzitten opwarmen. Dat heeft op zijn beurt weer effect op het ontstaan van nieuwe sterren.
Overigens onderzoekt Tielens niet alleen PAK’s in de ruimte. Ook kijkt hij of het gedrag van de grote moleculen nagebootst kan worden in labs op aarde. Volgens Tielens is dát het geheim van zijn succes: “Het verbinden van de fysica en de chemie met de astronomie”, liet hij vandaag in nrc.next weten.
Tien voet boven de grond
Tielens is naast zijn fundamentele onderzoek actief betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van de infraroodobservatoria SOFIA en Herschel. Binnen dat laatste project heeft Tielens de wetenschappelijke leiding over het HIFI-instrument. Het in Nederland door SRON gebouwde apparaat kan de samenstelling van interstellaire gaswolken bepalen.
Tielens mag het prijzengeld van 2,5 miljoen euro besteden aan zijn onderzoek. Maar waaraan precies? Tijdens de uitreiking van de prijs zei hij dat hij na het winnen van deze prijs nog “tien voet boven de grond zweeft” en eerst maar eens terug op aarde moet komen voordat hij dat kan bepalen.
Lees meer over PAK’s in de ruimte:
- Teer en roet tussen de sterren – Xander Tielens (Kennislinkartikel)