Jaarlijks vinden er enkele tientallen verkeersongelukken plaats doordat bestuurders onder invloed zijn van medicijnen. De politie komt veelvuldig benzodiazepinen tegen in het verkeer. Deze stoffen zijn verwerkt in verschillende slaap- en kalmeringsmiddelen, de meest gebruikte medicijnen in Nederland. Elk jaar schrijven artsen zo’n tien miljoen recepten voor slaappillen voor. Door hun slaapverwekkende en spierverslappende werking, beïnvloeden deze medicijnen de rijvaardigheid van de bestuurder. Beitske Smink, toxicologe van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI): “Mensen die niet kunnen slapen, nemen vaak midden in de nacht een pil. Vervolgens stappen ze ’s ochtends in de auto, terwijl het middel nog niet uitgewerkt is.”

De werking van benzodiazepinen

De slaapverwekkende en spierverslappende werking van benzodiazepinen worden vooral veroorzaakt door het effect van deze stoffen op de hersenen. In de hersenen binden benzodiazepinen aan de GABA-A receptor. Dit stimuleert de productie van neurotransmitter GABA. GABA zorgt ervoor dat neuronen in het centrale zenuwstelsel minder hard gaan werken. Uiteindelijk wordt de activiteit van het hele centrale zenuwstelsel gedempt, waardoor de gebruiker slap en slaperig is. Maar ook alcohol werkt via de GABA-A receptor. Bij gebruik van benzodiazepinen in combinatie met alcohol, is het effect dus extra sterk.

En hoe lang werkt een slaap- of kalmeringsmiddel eigenlijk door? Dat hangt heel erg van het medicijn af, want er zijn wel twintig verschillende soorten benzodiazepinen. Maar pillen die zorgen voor een langdurige vermindering van angst en spanning, hebben vaak een halfwaardetijd die op kan lopen tot 100 uur. Dit betekent dat na 100 uur nog de helft van de oorspronkelijke concentratie benzodiazepinen in het lichaam van de gebruiker aanwezig is. En dan is het echt nog niet verstandig om de auto in te stappen.

Beleid

Als de politie een bestuurder aanhoudt wegens afwijkend rijgedrag, wordt er altijd eerst een blaastest afgenomen om de hoeveelheid alcohol in de uitgeademde lucht te bepalen. Pas wanneer dit niks oplevert, komt de bloedtest voor het opsporen van benzodiazepinen in beeld. Dit is echter geen snelle en makkelijke indicatie en toxicologe Smink gelooft dat dit anders kan. Daarom ontwikkelde zij een speekseltest waarmee medicijnmisbruik kan worden aangetoond. “Zo’n mogelijk nieuwe test moet wel aan veel eisen voldoen, bijvoorbeeld dat het alle twintig verschillende soorten benzodiazepinen opspoort”, aldus Smink.

De urinetest lijkt prima te werken om recent medicijngebruik aan te tonen, maar toch ziet het er niet naar uit dat de politie binnenkort met speekselbuisjes langs de weg staat. Smink: “Alleen bloed geldt op dit moment in Nederland als wettig bewijsmateriaal. Het is dus aan de politiek om te besluiten of de speekseltest moet worden ingevoerd. Mocht dit gebeuren dan moet de politie er nog mee leren werken.” Al met al heeft de speekseltest dus nog een lange weg te gaan.