Tot nu toe hebben klinische onderzoeken waarin patiënten met ontstoken darmen probiotica slikten weinig interessants laten zien. Maar volgens Franse wetenschappers van de Universiteit van Calgary kan dat veranderen door de beschermende werking van het spul op te schroeven. Hoe? Door de bacteriën genetisch zo aan te passen dat ze een menselijk anti-ontstekingeiwit maken. Daarmee kunnen de bacteriën een darmontsteking efficiënter aanpakken. Bij muizen lijkt het te werken, schrijven ze deze week in het tijdschrift Science Translational Medicine.
Chronisch ontstoken darm
In Nederland hebben ongeveer 35.000 mensen een chronische ontsteking van de darmen. Dat komt door een foutje in het afweersysteem waardoor hun afweersysteem zonder reden de darmcellen aanvalt door een ontsteking op gang te brengen. In ernstige gevallen van deze aandoening zit er niks anders op dan af en toe de stukjes beschadigde darm eruit te halen.
Alternatieve therapieën zijn meer dan welkom. En daar richtten de Franse onderzoekers zich op. Eerder ontdekten ze al dat patiënten met chronisch ontstoken darmen moeite hebben om genoeg van een eiwit genaamd elafin aan te maken. Het komt van nature in gezonde darmen voor en helpt ontstekingen voorkomen op de slijmerige bekleding van de darmen. Elafin doet dit door zogenoemde proteases – knipenzymen die graag eiwitten afbreken – te blokkeren. Met weinig elafin krijgt het elastische darmweefel te leiden onder de knipenzymen die de boel kort en klein slaan.
Bacteriën als vervoermiddel
Elafin afleveren in de darmen zou daarom weleens een uitkomst kunnen zijn. Maar een pilletje elafin slikken is geen optie. Want om efficiënt te werken moet elafin in kleine hoeveelheden terechtkomen op de beschadigde plek, en moet het regelmatig worden afgegeven.
Hoe dat wel moet lukken, is door melkzuurbacteriën, die een belangrijk onderdeel zijn van de darmflora, het eiwit te laten maken en afgeven. Zo gezegd zo gedaan. In het lab bouwden de wetenschappers het gen voor menselijk elafin in in het bacterie-DNA. Muizen met chronisch ontstoken darmen namen de proef op de som en kregen een week lang de genetisch aangepaste bacteriën te drinken. De beestjes gingen er op vooruit: onder de microscoop zagen hun darmcellen er weer bijna uit als een gezonde darm.
Mens als proefkonijn
In muizen sloegen de genetisch aangepaste bacteriën goed aan. Maar voordat de melkzuurbacteriën hun weg vinden naar klinische studies, waarin mensen de proefkonijnen zijn, zijn er nog wat obstakels te overwinnen. Zoals geldt voor het gebruik van alle genetisch aangepaste organismen in de geneeskunde, mag een eventuele ontsnapte bacterie het buiten de behandelkamer niet overleven.
Om te voorkomen dat een aangepaste bacterie in de omgeving terechtkomt kan je bijvoorbeeld een gen essentieel voor overleving uit het DNA knippen, en de bacterie afhankelijk maken van één voedingsstof om te groeien. Een stof die alleen in de kweekbakjes zit.
Ook de veiligheid van deze wellicht toekomstige therapie is nog onduidelijk. Van elafin is eerder al vastgesteld dat mensen het veilig kunnen slikken. En ook het consumeren van genetisch aangepaste melkzuurbacteriën bleek in andere onderzoeken ongevaarlijk voor mensen. Maar of de combinatie – genetisch aangepaste bacteriën die elafin maken – dat ook is? Dat is nog te vroeg om te zeggen.
Bron:
Motta, J.P. e.a., Food-grade bacteria expressing elafin protect against inflammation and restore colon homeostasis, Science Translational Medicine (31 oktober 2012, online).
Lees op Wetenschap24 over probiotica:
- Yoghurtjes onder de loep
- Doden na probiotica
- Uitzending Hoe?Zo! Radio over de zin en onzin van probiotica.