Maandag 16 april 2007. Een Zuid-Koreaanse student opent het vuur in een aantal klaslokalen op een Amerikaanse universiteit. Het bloedbad kost 33 mensen hun leven. Dit is echter niet de eerste keer dat het Amerikaanse publiek geconfronteerd wordt met een grote schietpartij op school. Twee studenten van de Columbine Highschool vermoordden in 1999 in een uitbarsting van geweld 12 medeleerlingen en een docent. Als je nu denkt dat dit alleen in Amerika gebeurt, dan zit je er goed naast. Ook in Nederland zijn een aantal keren medestudenten en docenten neergestoken of beschoten. Verbaal en fysiek geweld op scholen neemt alleen maar toe. En daarmee ook het gevoel van onveiligheid

Sabotage

Persoonlijk zou ik me ook een stuk minder op mijn gemak voelen, wanneer ik net gezien had hoe iemand bedreigd is. Openlijk agressief gedrag schrikt af. Maar hoe zit het met meer verborgen agressie op school? Roddelen, seksuele geruchten verspreiden die niet waar zijn, negeren, buitengesloten worden. Allemaal voorbeelden waarin anderen met opzet je relatie met leeftijdsgenoten saboteren. Relationele agressie, zoals onderzoekers dit noemen, doet pijn. En al laat het geen blauwe plekken achter, het heeft zeker invloed op hoe je je voelt en gedraagt.

Sara Goldstein en haar collega’s van de University of Michigan wilde eens precies weten wat die invloed dan wel was. Via internet vroegen zij 1335 Amerikaanse scholieren tussen de 11 en 19 jaar naar hun ervaringen met relationele en openlijke agressie op school. Dit konden ervaringen zijn als slachtoffer, maar ook als getuige van een voorval bij een ander. Wat bleek? Leerlingen die te maken kregen met agressie in welke vorm dan ook, voelden zich minder veilig op school. Bovendien vonden ze de sociale sfeer in het gebouw niet prettig, wanneer ze zelf het slachtoffer waren geweest van leugens of vervelende manipulaties.

Stiekeme littekens

Roddels en achterklap zorgen er dus voor dat je je niet op je gemak voelt en het vervelend vindt om naar school te gaan. Als dit langer aanhoudt, kun je gaan spijbelen of zelfs depressief worden. Dat heeft natuurlijk nare gevolgen voor je schoolprestaties, maar ook voor je persoonlijke ontwikkeling. In de puberteit ben je druk bezig je eigen identiteit te vormen in relatie tot de ander. En te leren hoe je meer langdurige en diepgaande relaties aangaat. Negatieve ervaringen door relationele agressie helpen dan niet mee.

Oog om oog

Opvallend in Goldsteins onderzoek is bovendien het verband tussen relationele agressie en wapenbezit. Amerikaanse jongens nemen vaker een mes of pistool mee naar school, als ze hiermee te maken krijgen. De meiden doen dit niet. Waarschijnlijk gebruiken jongens eerder fysiek geweld wanneer ze zich bedreigd of uitgelokt voelen. Terwijl meiden liever manipuleren en anderen buitensluiten. Of dit ook geldt voor Nederlandse jongeren is niet bekend.

Relationele agressie kan misschien wel eens net zo gevaarlijk zijn als openlijk geweld. Zij laat geen fysieke kneuzingen na, maar de psychische littekens kunnen van een normale school toch een vijandige en bedreigende omgeving maken.