Zware aardbevingen zijn desastreus voor mens en dier. Denk aan de aardbevingen van dit jaar op Haïti, in Chili en in China. Wat minder bekend is, is dat aardbevingen ook een ongekend groot effect op het landschap hebben. Het meest voor de hand liggende fenomeen zijn aardverschuivingen in bergachtige gebieden. Ook kunnen sommige gebieden hoger komen te liggen ten opzichte van het gebied ernaast langs een breuklijn. Over het effect op rivieren vertellen Brian Yanites (Universiteit van Colorado) en collega’s in het vakblad Geology.
De wetenschappers onderzochten de gevolgen van de Chi-Chi aardbeving in 1999 van ~7,6 op de schaal van Richter op vier rivieren in midden Taiwan. De aardbeving vond plaats langs een breuklijn die van noord naar zuid loopt. De grond schudde niet alleen, maar zorgde er ook voor dat het oostelijk gedeelte van de breuklijn een paar tot een spectaculaire acht meter omhoog kwam, terwijl er ten westen van de breuk geen verandering in hoogte te bespeuren was. Langs de breuk ontstond zo een steile helling.

Reactie van de rivier
Door de aardbeving ontstonden kleine watervalletjes (de steile helling) die sinds 1999 steeds verder stroomopwaarts kwamen te liggen door de erosieve werking van het water. De watervalletjes migreerden zo een halve tot vier km.

De aardbeving veroorzaakte ook ~20.000 aardverschuivingen; twee jaar later zorgde de tyfoon Toraji nog eens voor ~30.000 aardverschuivingen in het gebied, waarschijnlijk geholpen door de beving die de grond al losschudde. Het materiaal dat vrijkwam, staat gelijk aan het afstrippen van 0,6-1,7 m van de bodem van het hele gebied.
Een deel van het sediment kwam terecht in de rivieren. De rivier had hierdoor op veel plaatsen geen rotsbodem (die langzaam erodeert) meer, maar een bodem van sediment. Om de rotsbodem weer te eroderen, moet eerst al het sediment weggevoerd worden stroomafwaarts. Volgens de onderzoekers gaat dit nog wel enkele eeuwen duren op plaatsen waar de waterafvoercapaciteit niet zo hoog is. Hier wordt de rivier dan breder. Op andere plaatsen gaat het om een paar decennia, typisch waar de aarde meer omhoog komt en er dus een steilere helling is. Dat is vaak dichtbij de breuk in de aarde, waar de watervalletjes ontstaan die zich langzaam stroomopwaarts werken. Uiteindelijk zal al het sediment weer verwijderd zijn en zal de rivier zich weer insnijden in de rotsbodem.
Dit alles betekent er dichtbij de breuklijn daar waar de bodem omhoog kwam veel insnijding in het landschap plaatsvindt en juist weinig daar waar weinig opheffing was.

Herhaling
Aardbeving kunnen dus het landschap veel meer beïnvloeden dat het schudden van de aarde alleen gedurende de aardbeving zelf. Voor het onderzoeksgebied in Taiwan duurt deze invloed veel langer dan een aantal decennia tot eeuwen. Eerder onderzoek toonde aan dat aardbevingen zo om de vijfhonderd jaar voorkomen. Met andere woorden: het lokale landschap wordt al minimaal vele duizenden jaren sterk beïnvloed door aardbevingen. Dit proces speelt niet alleen in Taiwan, maar ook op andere plaatsen ter wereld!

Referentie:
Yanites et al., 2010. How rivers react to large earthquakes: Evidence from central Taiwan. Geology 38: 639-642. Engelse samenvatting
Zie ook:
- Bodemtransport in rivieren (Kennislinkartikel van NWT)
- Mens veroorzaakte modderige Rijndelta (Kennislinknieuws van UU)
- Erosie rivier gelijk aan gletsjer (Kennislinknieuws)
- Mens zorgt voor meer erosie dan natuurlijke processen (Kennislinknieuws van NGV Geonieuws)
- Engels kanaal ooit Europese superrivier (Kennislinknieuws van NWO)
- Aardbevingen – springen voor Richter (Kennislinkartikel)
- Fossiele aardverschuivingen in de Nederlandse ondergrond (Kennislinkartikel)
- Langste, onderzeese aardverschuiving (Kennislinkartikel)
- Minder explosief door aardverschuiving (Kennislinkartikel)
- Tsunami’s ook door aardverschuivingen (Kennislinkartikel)