Bij het maken van een röntgenfoto komt straling vrij. De sterkte van deze straling is zo laag dat het lichaam er nauwelijks schade van ondervindt. Bovendien worden delen die niet op de foto hoeven altijd met een loden afscherming ondoordringbaar gemaakt voor straling. Een hele veilige techniek dus, of niet? Italiaanse artsen hebben zo hun twijfels. Zij beschrijven een ‘bystander’ effect wat grote gevolgen kan hebben voor de gezondheid van patiënten en op den duur zelfs tot kanker kan leiden.
Blijven de röntgenapparaten vanaf nu ongebruikt vanwege het schadelijke ‘bystander’ effect?
Hersentumor door ‘bystander’ effect
Het ‘bystander’ effect is al langer bekend. In celculturen zagen wetenschappers dat ook cellen die niet direct worden blootgesteld aan straling aangetaste chromosomen hebben. Dit komt doordat direct bestraalde cellen signalen afgeven aan hun buren. Deze buurcellen reageren daarop door hun eigen DNA af te breken. De Italianen vinden dat het ‘bystander’ effect in de medische wereld onderschat wordt, want uiteindelijk kan DNA-schade wel leiden tot de ontwikkeling van kanker.
Muizen met een mutatie in het Patch gen zijn extra gevoelig voor hersentumoren. Wanneer deze muizen helemaal niet bestraald worden, krijgen zij ook geen tumor. 62% van de knaagdieren krijgt een hersentumor bij complete bestraling van het lichaam. Maar de onderzoekers waren vooral geïnteresseerd in het ‘bystander’ effect. Daarom dekten zij kop en schouders af met een loden scherm en bestraalden zij alleen de onderlichamen van de muizen. 39% had na 40 weken een hersentumor als gevolg van het ‘bystander’ effect.
In het bovenlichaam van muizen die met een loden plaat beschermd werden tegen straling, komt nog steeds veel tumorvorming voor. Omdat de muizen alleen aan de onderkant bestraald werden (het kale stuk waar het haar niet zo goed groeit) wisten de onderzoekers zeker dat zij te maken hadden met een ‘bystander’ effect.
Extreem gevoelige muizen
Een loden afscherming blijkt dus niet de goede manier van bescherming. Maar kunnen we ons überhaupt wel beschermen tegen schadelijke straling? De Italianen denken van wel. Zij testten een stof die de communicatie tussen cellen bemoeilijkt. Als zij de gevoelige muizen hiermee injecteerden voorafgaand aan bestraling, viel de schade mee. Het middeltje schakelt neuronen uit die het ‘bystander’ effect kunnen doorgeven, waardoor tot drie keer minder DNA-breuken voorkomen.
Volgens de onderzoekers is het niet gelijk nodig om te stoppen met het maken van röntgenfoto’s. “We hebben nu aangetoond dat het ‘bystander’ effect een rol kan spelen in de ontwikkeling van kanker. Maar de muizen die we gebruikt hebben, zijn echt heel gevoelig. Bij mensen komt zulke extreme gevoeligheid niet voor, waardoor het risico op permanente schade klein blijft. Als er meer onderzoeken komen die hetzelfde effect vinden, is dat waarschijnlijk wel van invloed op het gebruik van straling in de gezondheidszorg.”
Zie ook:
- Griezelige stralen (Kennislinkartikel van Cicero)