Nederland en een heus rif? Dat klinkt onmogelijk en dat is het vandaag de dag ook. In het verleden (in de Carboon periode rond 330 miljoen jaar) waren er echter wel riffen op Nederlands grondgebied. Dat meldt Henk Kombrink in zijn proefschrift waarop hij op 19 december promoveert. Mogelijk bevatten deze kalkstructuren olie of gas.
De positie van Nederland zo rond 330 miljoen jaar geleden in het Carboon. Alle huidige continenten begonnen samen te klonteren om circa 80 miljoen jaar later het supercontinent Pangea te vormen. Aangepaste bron: Scotese, C. R. 1996. The Paleomap CD-ROM.
Nederlandse riffen
Henk Kombrink heeft de ondergrond van Nederland en omliggende gebieden onderzocht op basis van seismische metingen van voornamelijk de NAM. Hierbij kon hij een kijkje nemen in de diepe aarde en zo de gelaagdheid onderzoeken. In zijn onderzoek stuitte hij op zogenaamde tafelbergen in Noord-Nederland. Deze liggen tegenwoordig op een diepte van drie kilometer en ze zijn gevonden in de ondergrond van Friesland, Groningen en ten noorden van Ameland.
Deze hoogten ontstonden door tektonische processen diep in de aarde. Hierdoor ontstond een landschap van hooggelegen (horsten) en laaggelegen blokken (graben of slenk) in de ondiepe zee in het Carboon. De afmetingen van de horsten zijn enkele tot wel twintig kilometer. Ze lagen zo ondiep dat zich riffen op de randen vormden, zo is gedachte.
De drie hoogten in de ondergrond van Noord-Nederland tijdens de Carboon periode. Later werden deze hoogten bedekt door vele sedimentpakketten, uiteindelijk tot aan de huidige situatie. Bron: Henk Kombrink Klik op de afbeelding voor een vergrote versie
Klimaat
Nederland lag destijds in de tropische zone: ongeveer 5-10° onder de evenaar. Het klimaat was daardoor geschikt voor de opbouw van riffen, want het was warm genoeg om een rif te kunnen bouwen. De meeste riffen vinden we tegenwoordig namelijk tussen 30° ten zuiden en te noorden van de evenaar. Tegenwoordige riffen bestaan voornamelijk uit koraal, maar dat is niet altijd zo geweest.
Riffen bij de buren
In de omringende landen die toen ook op of nabij de evenaar lagen zijn ook fossiele riffen gevonden. Er zijn bijvoorbeeld koraalriffen gevonden in Engeland. Andere rifachtige opeenhopingen van klak zijn gevonden in België, Duitsland, Polen en Ierland. Deze ‘riffen’ zijn opgebouwd uit microben en stromatoporen (mogelijk sponsachtigen), wormen en bryozoa (mosdiertjes).
Een idealistisch plaatje van een koraalrif bij de kust van Oost-Timor. Zouden de Nederlandse riffen er ook zo hebben uitgezien? Bron: Creative Commons
Waaruit de Nederlandse riffen hebben bestaan is niet bekend, want er is (nog) geen boring in het rif gezet. Misschien dat een oliemaatschappij een poging gaat wagen in de toekomst, want rifgesteente is poreus en kan daarom veel olie en gas opslaan. Zo ver is het echter nog lang niet en voor eventuele bodemdaling in die regio hoeft niemand zich nog zorgen te maken.
Henk Kombrink promoveert op 19 december 2008 aan de Universiteit van Utrecht. Proefschrift: ‘The Carboniferous of the Netherlands and surrounding areas; a basin analysis’
Zie ook:
- Riffen uit het verleden: Paleoreefs online (Engels)
- Koraalriffen sterven door opwarming (Kennislinkartikel)
- Nederlandse bodem beweegt (Kennislinkartikel)
- Nederland breekt verder (Kennislinkartikel van UU)
- De ondergang van de koraalriffen (Kennislinkartikel van N&T)
- Zijn de koralen nog te redden? (Kennislinkartikel)
- Catastrofaal karakter Kerst-tsunami deels gevolg van geplunderde koraalriffen (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)