Huishoudens en bedrijven zijn van plan een deel van hun autoritten aan te passen bij de invoering van gebruikersheffingen. Onderzoek van Taede Tillema heeft uitgewezen dat huishoudens circa vijftien procent van hun woon-werk ritten zullen aanpassen bij heffingen tijdens de spits. Mensen zullen er dan vooral voor kiezen om op een ander tijdstip of met het openbaar vervoer naar hun werk te gaan. Het grootst is de verandering in de niet-dagelijkse winkelritten naar een andere stad. Van deze ritten wordt ongeveer negentien procent aangepast als gevolg van gebruiksheffingen.

Tillema vroeg autogebruikers die geregeld in de file staan in hoeverre deze bereid zijn hun rijpatroon te veranderen bij de invoering van gebruikersheffingen. Al jaren staat de invoering van rekeningrijden als oplossing voor files ter discussie. Onduidelijk bleef altijd of de invoering van een dergelijke maatregel wel echt effect heeft. Tillema vond wel degelijk vermindering van autoverkeer bij invoering van verschillende soorten heffingen. Kilometerheffing tijdens spitstijden of tolheffingen op specifieke stukken bleken het effectiefst bij het bestrijden van de files.

Effecten

Uit het onderzoek bleek dat het effect van de maatregel afhangt van de soort heffing en soort autorit. Ook het inkomen, de reiskostenvergoeding en het jaarlijkse aantal gereden kilometers van de automobilist spelen mee. Deze bepalen hoe gevoelig een automobilist is voor de heffingen. De ondervraagden gaven het vaakst aan de tochtjes naar winkels te verminderen. Daarna volgen bezoek- en werkritten. Slechts een half procent van de ondervraagden zei meer te gaan rijden.

Alternatieven

De gekozen alternatieven zijn afhankelijk van de maatregel. Heffingen tijdens de spits leiden vooral tot een verandering in tijdstip van rijden. Bij niet-tijdgebonden heffingen zullen de automobilisten vaker voor het openbaar vervoer, de fiets of lopen kiezen. Vermindering van het aantal ritten vindt alleen vaak plaats voor niet woon-werk verkeer. Elf procent van de ondervraagden zegt bij invoering van gebruikersheffingen waarschijnlijk een andere baan te gaan zoeken. Slechts vier procent gaf aan te willen verhuizen. Hiervan had het merendeel hier al eerder plannen voor.

Bedrijven

Bedrijven vinden de winst op reistijd belangrijk. Drie tot vier procent van de bedrijven denkt meer ritten te gaan maken. Toch zegt een vijfde van de bedrijven minder zakelijke ritten te gaan maken. Het effect op vrachtwagenritten is veel kleiner. Naast de verandering in bedrijfstransporten wil dertig procent van de bedrijven de compensatie voor werknemers veranderen. In plaats van een reiskostenvergoeding zullen zij meer kiezen voor vergoedingen voor verhuizingen of het openbaar vervoer. Ook willen ze thuis werken en flexibele werktijden stimuleren.

Waar blijft het geld?

Niemand vindt het leuk om meer te moeten gaan betalen. Als de opbrengsten van de heffingen worden gebruikt voor de verlaging van de vaste autobelasting, hoeft de automobilist in totaal niet meer te gaan betalen. Dit zal tot een betere acceptatie van de heffing leiden. Omdat mensen dan wel weer makkelijker in de auto zullen stappen stelt Tillema dat het effectiever is wanneer het geld wordt gebruikt om bijvoorbeeld de inkomstenbelasting te verlagen. De gedragsveranderingen zijn dan groter. Het geld komt dan terug bij de belastingbetaler en tegelijk worden de files korter.