De gemiddelde levensverwachting in de westerse wereld blijft toenemen. Mannen worden nu gemiddeld 80 en vrouwen 83 jaar oud. Langer oud zijn is op zich niet zo aantrekkelijk dus daarom wordt de totale levensverwachting tegenwoordig opgedeeld in gezonde en ongezonde jaren. Het goede nieuws is dat we niet alleen ouder worden maar ook langer gezond blijven; 5 jaar langer gezond dan leeftijdsgenoten in 1950. Dit wordt verklaard door betere medische zorg en aanpassingen in leefstijl: niet roken en meer bewegen. Mogelijk zit er nog meer rek in. De kans om honderd te worden neemt toe, maar alles wijst erop dat daarmee de natuurlijke (maximale) grens van het leven wel wordt bereikt.
Afweersysteem in balans
Een gezond afweersysteem is een evenwichtig systeem. Het valt virussen en bacteriën aan, zorgt dat wondjes helen en beschermt zo het lichaam, maar het zorgt er ook voor dat zo’n aanval op het goede moment weer stopt. Dit wordt demping (immuunregulatie) genoemd. Het voorkomt dat de ‘aanvallers’ doorschieten en daarmee weefselschade veroorzaken. Aanval en demping dienen in evenwicht te zijn. Bij te veel demping kan het lichaam ziekmakende virussen en bacteriën onvoldoende aanpakken. Maar bij te weinig demping kan er weefselschade ontstaan met mogelijk een auto-immuunziekte tot gevolg.
Het blijkt dat vooral mensen ouder dan zestig kans maken op onbalans in de afweer. Deze ouderen zijn dan vatbaarder voor bacteriële en virale infecties en voor het ontstaan van kanker en auto-immuunziekten.
Veroudering en afweer
Veroudering heeft effect op alle cellen in ons lichaam dus ook op cellen betrokken bij de afweer. Tevens worden de huid en de slijmvliezen – onze natuurlijke barrières tegen indringers – dunner met de leeftijd waardoor ziekteverwekkers gemakkelijker kunnen binnendringen.
Bloedonderzoek laat duidelijke verschillen zien in bloedwaarden en afweercellen van jonge en oudere mensen. Ouderen hebben bijvoorbeeld vaak verhoogde concentraties van ontstekingsbevorderende stoffen in het bloed die wijzen op een continue maar lichte ontsteking, waar ze niet direct last van hebben. Deze chronische ontsteking wordt ook wel inflamma-ging genoemd; een samenvoeging van de Engelse woorden inflammation and aging, ofwel ontsteking en veroudering.
Oorzaken van inflammaging zijn waarschijnlijk een veranderde interactie met de micro-organismen op onze slijmvliezen in mond en darmen, en veranderingen als gevolg van cellulaire verouderingsstress. Kenmerken van inflammaging worden met name waargenomen in kwetsbare ouderen. De demping lijkt hier minder goed te werken. Bloedwaarden van gezonde ouderen daarentegen laten echter ook een toename van ontstekings-onderdrukkende cellen en factoren zien. Deze ouderen zijn dus in staat een goede balans te bewaren tussen ontsteking en anti-ontsteking (demping).
Vermindert inflammaging afweer?
Veroudering leidt tot DNA-schade in verouderde lichaamscellen, omdat de reparatiemechanismen van de cel afnemen. De beschadigde oude cellen gaan niet direct dood en kunnen nog ontstekingsbevorderende stoffen produceren. Interleukine-6, een belangrijk ontstekingsbevorderend cytokine, wordt daarom ook wel het verouderingscytokine genoemd. Dit cytokine zet productie van het c-reactief proteïne (CRP) aan in de lever. CRP is daarmee een goede biomarker voor ontsteking en kan ingezet worden om chronische ontsteking in kwetsbare ouderen op te sporen.
Het is goed mogelijk dat inflammaging aan de basis ligt van een verminderde reactie tegen infecties en kanker. Recent werd aangetoond dat bloedcellen van donoren met langdurig verhoogde CRP minder goed reageren op afweerstimulerende prikkels. Met andere woorden: de continue ontstekingsprikkels voorkomen mogelijk herkenning en uitschakeling van de ziekteverwekker.
Leefstijl of anti-verouderingspil?
Ouder worden is voor de meeste mensen een aantrekkelijk scenario. Gezond oud(er) worden is echter afhankelijk van vele factoren zoals genen, omgeving en leefstijl. Door gezonder te leven – niet roken, gezonde voeding en regelmatig bewegen – kunnen we grote invloed uitoefenen op het aantal gezonde levensjaren. Zo is bijvoorbeeld bekend dat de ontstekingsbevorderende stof interleukine-6, die ook nog een rol speelt bij ouderdomsdiabetes, onderdrukt wordt bij bewegen. Daarmee zou beweging kunnen helpen om inflammaging te onderdrukken en het afweersysteem in balans te houden.
Sommige wetenschappers stellen dat veroudering een ziekte is en streven er naar om de verouderde cellen selectief op te ruimen met een nog uit te vinden anti-verouderingspil. Of zo’n pil ook het aantal gezonde jaren zal doen toenemen is nog onbekend. Daarom is dit vooralsnog niet meer dan vrolijke toekomstmuziek. Dus, geen pillen op het recept maar wel het advies om het gewicht op peil te houden door gezond (vooral minder) te eten en dagelijks te bewegen.