Twee personeelsleden van het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) liepen een inwendige besmetting op. Het incident werd niet openbaar gemaakt, maar wel gemeld bij de Kern Fysische Dienst (KFD) van het Ministerie van Milieu. De medewerkers liepen de besmetting op door een kapotte ventilator waardoor radioactieve gassen uit een kast konden ontsnappen. Toen de besmetting werd ontdekt, werd het lab verzegeld. Sindsdien is het niet meer in gebruik. De werzaamheden zijn inmiddels overgeheveld naar een nieuw laboratorium op het ECN-terrein dat recent in gebruik is genomen.
Strontium is een zilverwit metaal. Sommige radioactieve varianten komen vrij bij kernproeven en ongelukken in nucleaire installaties. Die zijn zeer gevaarlijk doordat ze verschillende vormen van kanker en botziekten kunnen veroorzaken. Ze blijven lang radioactief. Volgens de KFD lopen de betrokkenen gezien de opgelopen dosis geen direct gezondheidsrisico.
Aardalkalimetaal
Scheikundig gezien is strontium een aardalkalimetaal. Het is vernoemd naar de Schotse plaats Strontian, waar het mineraal strontianiet in 1790 door de Ierse arts Adair Crawford (1748-95) werd ontdekt. In Schotland en het noorden van Engeland worden nog steeds strontiummijnen aangetroffen. In 1808 kon strontium als element voor het eerst met behulp van elektrolyse door de Britse scheikundige Humphry Davy (1778 – 1829) worden geïsoleerd. Andere aardalkalimetalen zijn beryllium, magnesium, calcium, barium, and radium.
Een stukje van het normale metaal strontium. Het is onder olie opgeslagen omdat het zeer heftig met water en zuurstof reageert. (bron: Tomihahndorf/de.wikipedia)
Strontium is zeer breekbaar en veel zachter dan calcium (kalk). Zoals alle aardalkalimetalen reageert strontium erg heftig met water en zuurstof. Het verbrandt in aanwezigheid van zuurstof en bij temperaturen vanaf 650 K ook in een atmosfeer van stikstof. Daarbij vormt het respectievelijk strontiumoxide en strontiumnitride.
Isotopen
Er komen op aarde vier stabiele strontiumisotopen voor, waarvan strontium-88 met zo’n 82% het meest. Er zijn ongeveer 15 radioactieve isotopen bekend. Strontium-89 wordt in de geneeskunde onder andere voor pijnbestrijding gebruikt bij botmetastasen door bijvoorbeeld prostaatkanker. Strontium-90 met een halfwaardetijd van ongeveer 29 jaar is een product van kernproeven en ongelukken met nucleaire installaties en kan gezondheidsproblemen veroorzaken omdat het in botten calcium vervangt.
Toen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw kernproeven werden gehouden, kwam bij iedere explosie strontium-90 in de atmosfeer vrij. Na verloop van tijd kwam dit als fall-out terecht op de grond, waar het door groeiende planten werd geabsorbeerd. Vervolgens at het vee en andere dieren de planten, waardoor het radioactieve strontium in de voedselketen terechtkwam. Deze bedreiging voor de volksgezondheid was de voornaamste reden dat een verbod kwam op het testen van kernwapens in de atmosfeer en dat de tests voortaan ondergronds gingen plaatsvinden. Ook hielp het gevaar van besmetting met radioactief strontium mee bij de beslissing van de meeste naties om helemaal geen kernproeven meer te houden.
Strontiumnitraat poeder wordt gebruikt om vuurwerk mooi rood te kleuren. (bron: PDPhoto.org)
Toepassingen
Niet-radioactief strontium wordt tegenwoordig gebruikt in een geregistreerd nieuwe generatie geneesmiddel tegen osteoporose (strontiumranelaat). Strontium wordt na inname opgenomen in het lichaam waarna het wordt ingebouwd in een klein deel van het botkristaloppervlak. Op deze plek laat strontium zien in staat te zijn cellen (osteoclasten) die verantwoordelijk zijn voor botafbraak af te remmen in hun activiteit. Tegelijk worden andere cellen (osteoblasten) gestimuleerd tot het aanmaken van de nieuw botweefsel. Resultaat is dat er per saldo meer nieuw, sterk en flexibel bot wordt aangemaakt. In wetenschappelijke studies is aangetoond dat dankzij dit dubbele werkingsmechanisme vrouwen met osteoporose bij behandeling minder neiging hebben tot botbreuken.
Model van strontiumtitanaat.
Als industriële toepassing wordt strontium voornamelijk gebruikt in het glas van kleurentelevisies, bij de productie van magneten en de raffinage van zink. Strontiumtitanaat ((SrTiO3) heeft een lichtbrekingsindex die bijna net zo hoog is als diamant en wordt daarom gebruikt in sommige optische instrumenten en ook wel als imitatiediamant. In enkele soorten tandpasta zit strontium als bescherming tegen tandbederf. Tenslotte wordt strontium gebruikt in vuurwerk omdat het bij verbranding een intense, scharlakenrode kleur heeft.