Onderzoekers dr. Aafje Dotinga en prof. Karen van Oudenhoven- Van der Zee vroegen 636 Nederlanders naar hun stemgedrag, houding ten opzichte van allochtonen, de huidige regering, het geloof en hun eigen identiteit. De onderzoekers hoopten zo een goed beeld te krijgen van Wilders’ aanhang.
Hun belangrijkste conclusie: PVV stemmers zijn bang voor allochtonen. Dat wil zeggen, ze zijn vaker bang voor allochtonen dan niet-PVV’ers. De onderzoekers keken naar drie vormen van angst: angst voor moslimgeweld, angst voor afwijkende normen en waarden van allochtonen (en daarmee de teloorgang van de eigen Nederlandse cultuur) en de angst dat allochtonen een bedreiging zijn voor de eigen positie, bijvoorbeeld door het inpikken van banen, huizen en uitkeringen. Op alle drie vormen van angst scoort de PVV’er hoger dan de rest van de onderzochte Nederlanders.
Dat mensen die allochtonen als bedreiging zien zich thuis voelen bij de PVV, klinkt logisch. De PVV draait immers op zijn anti-immigratie en anti-islam standpunten. De vaststelling dat de PVV garen spint bij angst voor migranten, is dan ook niet bijzonder verrassend. Maar ook onderzoek met niet-verrassende resultaten helpt ons te begrijpen wat er op dit moment in de samenleving aan de hand is.
Daarbij sluiten de resultaten aan op eerder onderzoek naar angst, persoonlijkheid en politieke voorkeur. Zo vonden onderzoekers aan de VU Amsterdam bijvoorbeeld dat angst, bijvoorbeeld veroorzaakt door beelden van aanslagen, zorgt voor negatieve gevoelens over iedereen die niet bij de eigen groep hoort. En Amerikaanse onderzoekers ontdekten dat conservatisme een politieke reactie is op angst en onzekerheid. Dit soort onderzoeken passen binnen een nieuwe wetenschappelijke benadering van stemmen als een kwestie van gevoel.
Weinig vertrouwen, weinig geloof
De onderzoekers vonden meer eigenschappen van de PVV-stemmer. Zo heeft de PVV-aanhang minder vertrouwen in de huidige regering dan andere kiezers. Politiek wantrouwen voorspelt dus, naast angst voor allochtonen, of iemand op de PVV wil stemmen. De PVV-aanhang is daarnaast niet erg gelovig (37% van de PVV-stemmers zegt gelovig te zijn, tegenover 50% van de niet-PVV-stemmers). Hoe meer belang mensen aan hun geloof hechten, hoe minder ze geneigd zijn om op Wilders te stemmen.
Overigens is het bij dit soort statistisch onderzoek lastig om er achter te komen welk effect je nu precies meet. Zo kan de gevonden relatie tussen politiek wantrouwen en PVV-steun best komen doordat de PVV relatief veel lageropgeleiden aanspreekt. En lageropgeleiden – van welke politieke kleur dan ook – hebben sowieso veel minder vertrouwen in de politiek dan hogeropgeleiden, zo heeft onderzoek (onder andere van het SCP) al laten zien.
Veel contact, meerdere identiteiten
Dotinga en Van Oudenhoven – Van der Zee konden op basis van hun gegevens niet alleen zien wie zich tot de PVV aangetrokken voelt, maar ook wie niet. Nederlanders die veel contact hebben met allochtonen, bijvoorbeeld, gaan minder snel PVV stemmen. Ook mensen met een zogenaamde duale identiteit lopen niet warm voor de PVV. Dat konden de onderzoekers concluderen op basis van hun onderzoek naar burgers die zich tegelijkertijd Nederlands én Fries voelen. Wie wel eens met een allochtoon praat, en wie ervaart dat het Nederlanderschap naast een andere culturele identiteit kan bestaan, is blijkbaar minder bang voor allochtonen.
Lees meer:
- Download het onderzoek Wie is de PVV stemmer? (ISW)
- De PVV-stemmer is vooral solidair met zichzelf (samenvatting van verschillende onderzoeken naar het profiel van de PVV-stemmer, Wereldjournalisten)
- Nieuwe aanhang PVV komt van de VVD (over de sociale achtergrond van PVV-stemmers, TNS NIPO)
- Overlast stimuleert extreem-rechts stemgedrag (De Standaard)
- Meer over integratie, Geert Wilders of verkiezingen op Kennislink.