De moeder met een intensieve baan, resteert weinig tijd en energie voor de kinderen. Of andersom: de moeder die druk in de weer is met de kinderen, kan er geen volwaardige baan bij hebben. Vanzelfsprekend toch? Sociaal en organisatiepsycholoog Elianne van Steenbergen denkt daar heel anders over. In haar proefschrift vraagt ze aandacht voor de positieve kant van het combineren van werk- en thuisrollen. ‘Het vervullen van de ene rol kan het uitoefenen van de andere juist makkelijker maken.’

Conflict

Van Steenbergen verzet zich daarmee tegen de populaire opvatting dat werk en privé op gespannen voet met elkaar staan. ‘Traditioneel wordt gedacht dat het vervullen van meerdere veeleisende rollen inherent problematisch en stressvol is’, zegt ze. ‘Aangenomen wordt dat een mens slechts beschikt over een beperkte, vaststaande hoeveelheid energie, tijd en aandacht. Wanneer hiervan meer verbruikt wordt in één rol, zou er automatisch minder over zijn om aan een andere rol te besteden. Een conflict tussen werk en privé is dan al snel geboren.’

Energie

‘Te eenzijdig en te negatief’, vindt Van Steenbergen deze heersende denkwijze. ‘Het vervullen van een rol hoeft iemand niet per se energie te kosten, het kan ook energie opleveren. Iemand die inspiratie vindt in zijn werk kan met een energiek en opgeladen gevoel thuiskomen, en iemand die net een gezellige avond met de partner en de kinderen heeft beleefd gaat met een beter gevoel naar het werk.’ Het combineren van rollen hoeft dus niet altijd tot conflict te leiden; mensen kunnen er ook de vruchten van plukken.

Facilitatie

Overoptimistische psychologenpraat? ‘Mijn onderzoeksresultaten ondersteunen deze positieve zienswijze’, pareert Van Steenbergen. De promovenda verrichtte een omvangrijk, vierjarig onderzoek onder Nederlandse medewerkers van financiële dienstverlener ING. Ze nam vragenlijsten en interviews af bij in totaal 20.000 medewerkers van verschillende afdelingen en verschillende achtergronden. Uit het onderzoek blijkt dat mensen door het combineren van werk- en thuisrollen inderdaad niet alleen conflict ervaren, maar er ook profijt van hebben. Of zoals Van Steenbergen het beschrijft: de ene rol kan de andere faciliteren.

Voordelen

Welke vormen kan die werk-thuis facilitatie aannemen? De voordelen blijven niet beperkt tot het opdoen van energie in de ene rol voor het uitvoeren van de andere. Mensen kunnen door het combineren van werk en privé ook beter relativeren. Bovendien leren ze beter met hun tijd om te gaan. Van Steenbergen: ‘De werknemer die om 5 uur de kinderen moet ophalen, wordt gestimuleerd grenzen en prioriteiten aan werktaken te stellen en de tijd op het werk efficiënter te gebruiken.’ Mensen kunnen op het werk bovendien vaardigheden leren die hen thuis van pas komen, of vice versa. Illustratief is de medewerker die zei: ‘Ik heb een dynamische baan waarin ik veel moet plannen. Daardoor verlies ik thuis ook minder snel het hoofd als er problemen opsteken.’

Betere prestaties

Deze voordelen van het combineren van werk- en thuisrollen missen hun effect niet. Medewerkers die werk-thuis facilitatie ervaren, zijn meer tevreden over hun werk en over hun leven in het algemeen, en zijn zowel fysiek als mentaal gezonder. Allemaal leuk en aardig, maar ziet de baas daar ook iets tastbaars van terug op het werk? ‘Jazeker’, zegt Van Steenbergen. ‘Werk-thuis facilitatie bevordert niet alleen het welzijn van de individuele werknemer, maar heeft ook concrete voordelen voor de organisatie. Werknemers presteren beter en melden zich minder vaak ziek naarmate zij succesvoller zijn in het combineren van werk- en thuisrollen.’

Vrouwen

Opvallend genoeg ervaren vrouwen deze positieve effecten nog sterker dan mannen. Van Steenbergen: ‘Vaak wordt verondersteld dat vrouwen de meeste problemen hebben in het combineren van hun werk en hun taken thuis. Mijn onderzoek wijst het tegendeel uit. Vrouwen beschouwen hun werkrol, meer dan mannen, als een keuze. Ze staan daarom ook positiever tegenover het combineren van werk- en thuisrollen, en ervaren meer facilitatie.’

Organisatiecultuur

Van Steenbergen betreurt het dat veel organisaties thuisrollen primair beschouwen als ongewenste afleiding van het werk. ‘De beleving van de individuele werknemer wordt sterk ingekleurd door de cultuur op de werkvloer. Als het combineren van werk- en thuisrollen daar vooral als probleem wordt benaderd, heeft dat zijn weerslag op de werknemer. Wanneer de werkomgeving daarentegen actieve steun en waardering biedt voor het leven thuis, ervaart de medewerker minder confict en meer facilitatie.’

Positieve benadering

Wat is het advies van Van Steenbergen aan een leidinggevende? ‘Probeer te kijken naar het voordeel voor beide partijen. Als een medewerker bijvoorbeeld een kind krijgt, beschouw dat dan niet als een probleem. Benader de situatie positief en maak hem bespreekbaar. Ga samen op zoek naar een manier om werk en privé zo goed mogelijk te combineren. Geef je medewerker de ruimte om bijvoorbeeld flexibel te zijn met werktijden en gebruik te maken van ouderschapsverlof of kinderopvang als de situatie thuis daar om vraagt. Je krijgt er een meer uitgeruste en beter presterende werknemer voor terug.’

Cultuuromslag

Binnen organisaties, maar ook binnen de maatschappij in het algemeen, is volgens Van Steenbergen een cultuuromslag nodig. Dat blijkt wel uit de reacties die ze kreeg van deelnemers aan haar onderzoek. Van Steenbergen: ‘Die zijn gewend aan vragen als: ’Vier dagen per week werken en een kind opvoeden, is dat niet zwaar?’ Toen ik hen ook naar de positieve kant van het combineren van werk- en thuisrollen vroeg, was een veelgehoorde reactie: ‘Wat leuk dat je daar ook naar vraagt. Je bent de eerste.’