In de bossen van Kroondomein Het Loo liggen tientallen prehistorische grafheuvels, geclusterd in min of meer regelmatige ‘grafheuvellandschappen’. Dergelijke grafheuvellandschappen komen in heel Europa voor. In Nederland alleen al moeten er al meer dan 100.000 zijn geweest. Hoe en wanneer ze ontstaan zijn is echter nog niet duidelijk. Bekend is alleen dat ze uit de laatste drie millennia voor onze jaartelling stammen.
De ‘Echoput’
Om meer te weten te komen onderzochten Leidse archeologen onder leiding van dr. David Fontijn, met medewerking van Kroondomein Het Loo, twee grote grafheuvels en hun omgeving bij de ‘Echoput’ in Apeldoorn. Dit deden ze samen met de gemeente Apeldoorn en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De opgraving heeft veel informatie opgeleverd, vertelt Fontijn. De grafheuvels liggen op het hoogste punt van een natuurlijk heuveltje en zijn afgedekt met plaggen. Het terrein is mogelijk al vanaf het tweede millennium voor Christus een heide geweest, die werd opengehouden door de schapen van generaties prehistorische mensen. Maar rond 300 voor Christus besloot men een belangrijke persoon uit de gemeenschap te begraven op het hoogste puntje van een natuurlijke heuvel.
Tweelinggraven
Fontijn: “We kunnen vrijwel exact reconstrueren hoe onze voorouders met soms tien kilo zware heideplaggen zorgvuldig een ronde grafheuvel met platform hebben gebouwd.” Kort na de eerste begrafenis moet nog een persoon overleden zijn die op precies dezelfde manier begraven is. De onderzoekers spreken daarom van een tweelinggraf. De grafheuvels lijken zo op elkaar dat de doden waarschijnlijk in nauwe relatie tot elkaar stonden.
De bouw van de heuvels moet het landschap flink verstoord hebben, maar na enkele tientallen jaren lijkt het terrein weer als weidegrond te zijn gebruikt. Kennelijk waren rituele en economische praktijken goed te verenigen in deze prehistorische gemeenschap.
Onderzoek en boeken
David Fontijn en collega’s publiceerden hun onderzoek in het boek Iron Age Echoes, prehistoric land management and the creation of a funerary landscape – The ‘Twin Barrows’ at the Echoput in Apeldoorn (D. Fontijn, Q. Bourgeois en A. Louwen, eds, 2011). Voor de Leidse archeologen was deze opgraving deel van een groot onderzoek naar de geschiedenis en rituele betekenis van prehistorische grafheuvels in Europa. Dit project heet Ancestral Mounds en is gefinancierd door NWO.
In 2013 verschijnt een boek voor het brede publiek: Echo’s uit de IJzertijd.
Lees meer over grafheuvels op Wetenschap24:
- Prehistorische graven (Labyrint)
- Leven op een grafheuvel (Hoe?Zo!)