Antisociaal gedrag helpt jongeren hun status ten opzichte van leeftijdgenoten te behouden. Meestal gaat het hierbij om roken, drinken of kleine delinquentie; het zogenaamde stoer doen. Maar ook fysieke en relationele agressie blijkt een belangrijke rol te spelen, merkt Jan Kornelis Dijkstra, promovendus aan de afdeling Sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen. “Hoewel het op de lange termijn niet lonend is, kan een strategische uitgedeelde tik helpen om een reeds verworven populariteit te behouden.”

Biologisch gezien zijn jongeren van 13 tot 15 jaar al behoorlijk volwassen, maar in sociaal opzicht worden ze niet zo behandeld. Antisociaal gedrag kan dan aantrekkelijk zijn voor jongeren om op die manier een meer volwassen status te bereiken. Jongeren die dit soort gedrag het sterkst vertonen ontlenen hieraan status onder leeftijdsgenoten. Dijkstra: “Dit zien we dan ook terug in onderzoek. Populaire jongeren worden gekenmerkt door een zekere mate van antisociaal gedrag, zoals roken en kleine delinquentie”.

Populair zijn kun je niet afdwingen

Populariteit is niet maakbaar volgens Dijkstra: “Je kunt populair zijn niet afdwingen door antisociaal of agressief gedrag. Om een dergelijke status te verwerven onder leeftijdsgenoten moet het je vooral enigszins meezitten. Fysiek aantrekkelijk zijn helpt bijvoorbeeld. Net als het dragen van de juiste kleren en goed zijn in sport.”

Met name bij het handhaven van de populariteitstatus speelt het afdwingen van respect een belangrijke rol. Dijkstra: “Omdat status voor jongeren belangrijk is, is het van groot belang die te behouden”. Hierbij wordt, al dan niet bewust, vaak gebruikt gemaakt van een verdeel-en-heerstactiek. Af en toe agressief zijn helpt daarbij. “Al gaat het daarbij meer om een berekenende, manipulatieve handeling dan om vechten of ruzie maken”, stelt Dijkstra.

Dominant en invloedrijk

Populaire jongeren worden door leeftijdsgenoten vaak gezien als dominant, aanwezig en invloedrijk. Populair zijn is volgens Dijkstra dan ook iets heel anders dan leuk gevonden worden. Dat iemand een zekere status heeft verworven binnen een groep, betekent niet dat hij of zij als leuk wordt ervaren. Dijkstra: “Het spreekt voor zich dat jongeren die hun populariteit in stand houden door middel van agressie, zowel fysiek als sociaal, in afnemende mate gewaardeerd worden als leuke interactiepartner.”

Opvallend is overigens dat populariteit wél bijdraagt aan de mate waarin leeftijdgenoten van het andere geslacht interesse in iemand tonen. “Is een jongen populair, dan wordt hij daardoor niet aardiger gevonden door andere jongens. Meisjes daarentegen geven aan een populaire jongen wel leuker gezelschap te vinden. En andersom werkt dat net zo”, merkt Dijkstra. Belangrijke rol speelt hierbij de zichtbaarheid van populaire jongeren. Dijkstra: “Aan het begin van de adolescentie vinden veel interacties tussen jongeren nog plaats met eigen seksegenoten. De zichtbaarheid van populaire jongeren lijkt interacties met andere seksegenoten te faciliteren”. Voor veel jongeren reden genoeg om nóg meer waarde te hechten aan populariteit.