XTC: Dansen in extase
Eén van de meest populaire bewustzijnsveranderende middelen is ecstasy, kortweg XTC (en ook wel ‘Adam’ of ‘the love drug’ genoemd). De scheikundige naam is 3,4-methyleendioxy-N-methylamfetamine, afgekort MDMA.
Door omvangrijke illegale chemische ‘bedrijvigheid’ is Nederland wereldwijd marktleider in de productie van MDMA. In veel van die illegale laboratoria is sassafras-olie de grondstof, een natuurlijke olie die bij zeep en parfumbereiding toegepast wordt. In die olie zit een stof isosafrole die met weinig moeite in MDMA is om te zetten. Vroeger was sassafras-olie gewoon bij de drogist te koop, maar tegenwoordig wordt elke druppel nauwlettend in de gaten gehouden. Zuivere isosafrole is natuurlijk nog beter als uitgangstof te gebruiken, maar voor een beginnende XTC-fabrikant is daar nog lastiger aan te komen dan aan sassafras-olie.
De kleur van chemie
Dit artikel is afkomstig uit het hoofdstuk ‘High’ uit de VU-uitgave ‘De kleur van chemie’, een bundeling van informatieve brochures voor havo/vwo scholieren.
Als je in het recept voor MDMA een paar hulpstoffen anders kiest, ontstaan verbindingen die op MDMA lijken, maar iets andere eigenschappen hebben. Dat zijn de zogenaamde designer-drugs. Een daarvan is 3,4-methyleendioxy-N-ethylamfetamine (MDE) of ‘Eve’. Eve heeft vrijwel dezelfde structuur als Adam maar bezit in plaats van een methylgroep een ethylgroep aan het stikstofatoom. Het is een tijdlang een sport geweest om designer drugs te maken die nog niet waren verboden, maar daar kwam een eind aan toen de hele groep in de ban werd gedaan.
Naast overdosering is uitdroging een belangrijk gevaar bij het gebruik van XTC, aangezien je schijnbaar onvermoeibaar door kunt dansen. Maar ook het tegenovergestelde komt voor: wie heel veel water drinkt, kan een fatale vochtophoping krijgen doordat XTC de urineproductie remt.
GHB: Een olifantendrug
GHB, Gamma Hydroxy Boterzuur ( 4-hydroxybutaanzuur), is een gevaarlijke drug. Eigenlijk is het een verdovingsmiddel, en een behoorlijk sterke, je kunt er een olifant mee plat krijgen. In kleine hoeveelheden werkt het een beetje als alcohol: je wordt vrolijk en relaxed, maar de stof mist het opwekkende karakter van XTC. Als je een hele avond wilt dansen, moet je beslist geen GHB nemen.
Er zijn echter belangrijker redenen om de stof te wantrouwen: het is gemakkelijk door chemische amateurs zelf te maken. Alleen weet je daarbij nooit precies weet hoe sterk de stof is. Vooral bij GHB is dat een groot risico, want een dubbele dosis kan bewusteloosheid of de dood tot gevolg hebben. Vooral in combinatie met alcohol is een overdosis gevaarlijk.
Dat het toch regelmatig te koop is, komt waarschijnlijk omdat het zo simpel te maken is. Je hoeft alleen maar de grondstof, gamma-butyrolacton met natronloog te verwarmen, en je hebt de stof. Wie een paar jaar scheikunde heeft gehad, herkent in de grondstof een ringvormige ester. En als je die met natronloog verzeept, ontstaat (na aanzuren) geheel volgens het scheikundeboek 4-hydroxybutaanzuur. De stof is scheikundig dus interessanter dan in het uitgaansleven.
Dat wordt lachen
Een heel merkwaardige drug is lachgas (N2O , stikstofmonoxide). Vaak wordt lachgas in het ziekenhuis gebruikt voor een lichte narcose, maar al veel langer geleden was het bekend op de kermis. Misschien is daar de naam ontstaan: als iemand op de kermis lachgas had ingeademd, gedroeg deze zich soms erg lachwekkend.
Op feestjes is wel eens een gascilinder of gaspatroon met lachgas, en kun je een ballonnetje met lachgas krijgen. Van een long vol lachgas kun je heel snel een beetje high worden. Je moet dan ook zitten bij gebruik, je wordt soms zo snel zweverig dat je omvalt.
Tegenwoordig worden cilinders met lachgas niet meer aan particulieren verkocht. Wel zit lachgas zit vaak als drijfgas in spuitbussen met slagroom. Er zijn ook slagroomspuit-systemen die met een aparte lachgaspatroon onder druk worden gebracht. Dergelijke patronen kennen in het drugscircuit ook een alternatieve toepassing.
Paddo’s
Allerlei paddenstoelen worden speciaal gekweekt vanwege hun psychedelische, bewustzijnsveranderende effect. De bekendste zijn de kaalkopjes, die oorspronkelijk uit Mexico komen, maar nu ook in ons land gekweekt worden. Je moet er een aantal van eten voor een ervaring die een beetje te vergelijken is met LSD.
De ontdekker van LSD, Albert Hofmann, schreef ook de ontdekking van de werkzame stof in de kaalkopjes op zijn naam. Hij hanteerde daarbij een onorthodoxe procedure: na elke zuiveringsstap probeerde hij de verkregen componenten op zichzelf uit. Als hij een psychedelische ervaring kreeg, wist hij dat de werkzame stof in die bepaalde fractie zat. Hij ging net zo lang door met scheiden tot de stof zuiver bleek, en kon toen de structuurformule afleiden. Hij noemde de stof psylocine.
Psylocine-paddenstoelen zijn niet verboden, omdat het ‘een natuurproduct’ is, maar bewerkingen om het gehalte psylocine te verhogen, zijn niet toegestaan.
Een stickie
Ook de Nederlandse teelt van hennep is berucht – niet voor niets is ‘Nederwiet’ een begrip geworden. Het kweken van hennep is in Nederland al een eeuwenoud gebruik. Alleen werd er doorgaans geen hasj van gemaakt, maar henneptouw en canvas. De naam canvas komt van de naam van de hennepplant: Cannabis sativa.
Hasj is een van de weinige drugs waarbij geen zuivere stof wordt gebruikt, maar een mengsel van allerlei stoffen. De krachtigste is THC (tetrahydrocannabinol). De verhouding van al die stoffen en de hoeveelheid ervan, zorgt ervoor dat hasj nogal kan variëren van samenstelling. Ervaren gebruikers zeggen dat ze het verschil tussen Nederlandse, Afghaanse, Marokkaanse, Turkse en vele andere soorten kunnen merken. Marihuana kent ook medische toepassing. Mensen met ziekten als MS, AIDS of kanker hebben er soms veel baat bij. Door de verdovende werking voelen ze zich veel beter.
Vrije Universiteit Amsterdam
Het boek ‘De kleur van chemie’ werd in 2007 uitgegeven door de Faculteit der Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam (Afdeling Scheikunde en Farmaceutische Wetenschappen). Het is een geactualiseerde bundeling van informatieve brochures voor havo/vwo scholieren. Ze belichten de rol van de scheikunde op tal van gebieden.