Vanaf ongeveer 19 maanden verstaat een peuter een woord dat met een ander accent is uitgesproken dan dat hij gewend is. Dit blijkt uit onderzoek van wetenschappers van Yale University in New Haven (Connecticut, VS). Kinderen van 15 maanden oud kunnen dit nog niet.

Peuters leren in een verbazingwekkend tempo een heleboel nieuwe woorden. Hierbij moeten ze onderscheid kunnen maken tussen woorden die anders klinken en dus iets anders betekenen, en woorden die anders klinken, maar wel hetzelfde zijn en alleen met een ander accent worden uitgesproken.

Als peuters nieuwe woorden leren, passen ze twee verschillende principes toe die elkaar aanvullen. Ten eerste is een woord dat anders klinkt dan de woorden die ze kennen waarschijnlijk een nieuw woord. ‘Dal’ lijkt op ‘bal’, maar klinkt toch echt anders en is dus een ander woord met een andere betekenis. Het andere principe accepteert juist verschillende uitspraakvarianten van hetzelfde woord. ‘Bek’ klinkt in sommige dialecten bijna als ‘bak’, maar het blijft toch één en hetzelfde woord. Dit laatste principe noemen de onderzoekers fonologische constantheid. Kinderen leren dit pas als ze al iets ouder zijn.

Onbekend maakt onbemind

Catherine Best, één van de onderzoeksters van Yale, heeft onderzocht wanneer peuters dit laatste principe onder de knie hebben. Peuters kunnen nog niet duidelijk aangeven of ze een woord begrijpen en of het nieuw voor ze is. Daarom maakte ze gebruik van het feit dat jonge kinderen liever luisteren (en dus langer luisteren) naar bekende woorden, dan naar onbekende woorden. Ze liet peuters van 15 en van 18 maanden kijken naar een schaakbordmotief. Ondertussen kregen ze woorden te horen in een voor hun bekend accent (Amerikaans-Engels van Connecticut) en in een onbekend accent (Jamaicaans). De onderzoekers maten de tijd dat de peuters naar het schaakbord bleven kijken, terwijl ze telkens hetzelfde woord hoorden.

De resultaten van het onderzoek van Catherine Best en haar collega’s. Peuters van 15 maanden luisterden langer naar woorden in een bekend accent (zwart) dan naar dezelfde woorden in een onbekend accent (wit). Kinderen van 19 maanden toonden hier geen voorkeur in. Zij nemen de woorden in het vreemde accent niet waar als nieuwe, onbekende woorden.

In bovenstaande afbeelding zie je de resultaten van dit onderzoek. De peuters van 15 maanden luisterden duidelijk minder lang naar de woorden in het Jamaicaans dialect. Dit geeft aan dat de woorden hen onbekend in de oren klonken. Peuters van 19 maanden herkende de woorden in het onbekende dialect wel. Zij luisterden net zo lief naar het Jamaicaans-Engels als naar het bekende Amerikaans-Engels.

Nieuw woord of variatie van bekend woord

De onderzoekers concluderen dat fonologische constantheid, samen met het principe dat een woord dat anders klinkt waarschijnlijk ook een ander woord is, er voor zorgt dat kinderen snel een grote woordenschat op kunnen bouwen. De grens tussen verschillende woorden en variaties van hetzelfde woord is soms nauwelijks waarneembaar, maar vanaf de leeftijd van 19 maanden hebben peuters hier geen moeite meer mee.

Lees verder:

• Dossier Kindertaal
• Amsterdamse taalkundigen spreken Chomsky tegen
• Baby’s van 10 maanden kunnen al woordjes leren
• Moedertaal in het babylab