Ons brein bevat miljarden herinneringen. ‘s Nachts, tijdens onze dromen, halen we ze opnieuw tevoorschijn. Doen we dat om ze niet meer te vergeten? Amsterdamse wetenschappers ontwikkelen een model waarin ‘vergeten’ een wedloop is tussen het aanleggen van nieuwe zenuwverbindingen voor nieuwe er...
De kwantumcomputer begint een geheel nieuw licht op de fundamenten van de natuurkunde te werpen. Dat is vreemd, want het apparaat bestaat nog niet en zal misschien wel nooit bestaan. Alleen al de speculatie over het kúnnen bestaan veroorzaakt onder natuurkundigen grote opwinding. De onzekere t...
Transporteiwitten in de lever pompen stoffen uit het bloed naar de gal. Als het transport faalt, hopen de stoffen zich op in de lever en de rest van het lichaam. Artsen speuren naar de kink in de kabel: het falende transporteiwit. Nu kunnen erfelijke afwijkingen van transporteiwitten vrijwel u...
Het heelal doorgronden is een eeuwenoude droom die de mens heeft leren omhoog kijken, eerst met het blote oog, later met telescopen en ruimtesondes. Het antwoord op het grote ligt deels besloten in de vraag naar het kleine: de scheikundige elementen op aarde ontstonden ooit in de sterren. Inzi...
Tijdens de Bijlmerenquête werd de suggestie gewekt, dat de gezondheidsklachten van de bewoners van de Bijlmer verklaarbaar zouden zijn als men de inhoud van de ramp-Boeing volledig zou kennen. Uit de gegevens die nu al bekend zijn, is het onwaarschijnlijk dat zo’n verklaring er komt.
Elke winter stelt zich opnieuw de vraag hoe goed het ijs zal glijden. IJsvorming is een ingewikkeld proces waarbij tal van factoren een rol spelen.
De cosmetica-industrie kent vreemde kostgangers. Vlijtige schimmels maken lippenstiftpigment; vaten vol algen leveren oogschaduw en legioenen ijverige bacteriën voorzien ons van hydraterende crème: de nieuwe wonderkinderen uit het okselfrisse huwelijk van marketing en biotechnologie.
Om verschillende redenen is helium een wonderlijke stof. Niet alleen, omdat dit edelgas voor het eerst op de zon is ontdekt en om zijn erg lage kookpunt, maar vooral om zijn gedrag bij extreem lage temperaturen, als het vloeibaar is.
Tussen 4 Kelvin (= -269oC) en ruim 1000 Kelvin is he...
Ooit zijn de bouwstenen van het leven in een levenloze wereld ontstaan. Hoe dat gebeurd is, is niet bekend. Om dat raadsel op te lossen worden al eeuwen lang proeven uitgevoerd en theorieën opgesteld. Bekend is de ‘oersoeptheorie’. Maar de laatste jaren is er twijfel gerezen over de juistheid ...
In Dwingeloo komt apparatuur om waarnemingen met een groot aantal radiotelescopen tegelijk te verrichten. Op die manier wordt een telescoop ter grootte van ons hele continent nagebootst.
Plaatselijke chemotherapie, zo zou je leverperfusie kunnen omschrijven. Deze experimentele therapie is oorspronkelijk in Leiden ontwikkeld en wordt nu ook in Duitsland en de Verenigde Staten toegepast. Bij patiënten met uitzaaiingen van dikke darmkanker in de lever wordt de bloedstroom tijdeli...
In de loop van dit jaar zal in Leiden voor de eerste maal een transplantatie van zogeheten eilandjes van Langerhans plaatsvinden. Met deze methode hoopt men patiënten van suikerziekte te genezen. Voor deze transplantatie komen maar enkele patiënten in aanmerking. Een deel van de diabeten die o...
Een diersoort in de mond van de gewone eetbare Noorse kreeft blijkt bij geen enkele bekende diergroep te horen. Met microscopisch onderzoek lukt het niet om te bepalen waar het wonderlijke diertje thuishoort. Moderne biotechnologische technieken moeten de oplossing bieden.
In China werd al aan wiskunde gedaan voor onze jaartelling begon, net als in veel andere oude beschavingen. In dit artikel laten we zien dat de omstandigheden in het oude China de ontwikkeling van de wiskunde op een bijzondere wijze beïnvloed hebben.
Hoe maakten de Egyptenaren hun rechte hoeken? Volgens een wijd verbreide fabel gebruikten ze daarvoor de zogenaamde 3-4-5-steek. Maar het is best mogelijk dat ze een eenvoudiger methode hebben toegepast.
Dat we onze planeet in een rap tempo vervuilen, zal niemand willen ontkennen. Naast ozonlaag-slopende CFK’s, broeikaseffect versterkende uitlaatgassen en nucleair afval is milieuvervuiling ook doorgedrongen tot de ruimte. Een aantal specifieke ruimtevaartuigen moet zich beschermen tegen inslag...
Het decembernummer van 1997 van Natuur & Techniek vermeldde de vele positieve kanten van het eten van vis. TNO Voeding ontdekte een keerzijde; het toedienen van visolie bevordert pancreaskanker bij proefdieren. Voor mensen met deze vorm van kanker zijn de vooruitzichten doorgaans slecht.
Een Amerikaans katoenbedrijf heeft een ingenieus systeem ontwikkeld waardoor een gewas na de teelt zijn eigen zaden doodt. Zo kan een zaadproducent zijn met veel geld ontwikkelde ggo-gewassen beschermen tegen illegaal hergebruik. Critici vrezen echter dat boeren straks steeds afhankelijker wor...
Op 17 juni 1998 is het honderd jaar geleden dat de graficus Maurits Cornelis Escher in Leeuwarden geboren werd. Het werk van Escher is nauw met wiskunde verbonden. Zijn honderdste geboortedag is daarom een goede reden om een heel nummer van Pythagoras aan Escher te wijden.
Wie een erfelijke aanleg heeft voor grote vruchtbaarheid, heeft minder kans om zeer oud te worden. Ook het omgekeerde is waar: wie de genen heeft voor een lang leven, krijgt minder kinderen. Dat blijkt uit een recente publicatie in het vaktijdschrift Nature, waarin een onderzoek wordt beschrev...
In 1847 stierf Ann Parkinson als direct gevolg van een verdoving met ether. Het was de eerste keer dat een patiënt overleed aan fouten in de anesthesie. Sindsdien zijn nog vele ‘anesthesie-doden’ gevolgd. Om hoeveel patiënten het gaat is echter moeilijk te achterhalen. Schattingen over de aant...
Is leven een exclusief kenmerk van onze planeet? Is het alleen op Aarde ontstaan, of is biogenese, het ontstaan van leven uit dode materie, een universeel proces? Deze vragen hebben mensen van oudsher beziggehouden, maar zijn in het ruimtevaarttijdperk bijzonder actueel geworden. De speurtocht...
De inname van sporenelementen moet binnen bepaalde grenzen blijven. De dagelijkse inname van enkele miljoenste grammen is onmisbaar. Een teveel kan dodelijk zijn. Hoeveel van de sporenelementen na consumptie daadwerkelijk voor het lichaam beschikbaar zijn, hangt af van de chemische omgeving.
Ooit moet de nu helse planeet Venus veel water hebben bevat. De planeet zou zelfs zo lang vochtig zijn geweest, dat er mogelijk primitieve levensvormen hebben bestaan.
In de geschiedenis van de aarde hebben zich regelmatig grote rampen voorgedaan waardoor hele groepen organismen uitstierven. Het bekendst is de komeetinslag, waarmee het einde van het tijdperk der dinosauriërs ingeluid werd. Paleontologen bestuderen deze uitstervingsprocessen aan de hand van f...
Dat ijzer roest is al sinds mensenheugenis bekend. Hoe is in vredesnaam over zo’n ordinair proces nog iets nieuws te melden? Het antwoord is afkomstig uit Utrecht waar men een theorie bewezen heeft die al tientallen jaren bestond, maar waarvan het bewijs nog nooit geleverd was.
Het bouwen van een schip vraagt heel wat deskundigheid. In de zeventiende eeuw is scheepsbouw vooral een kwestie van traditie. Het vakmanschap gaat over van vader op zoon. Pas na 1800 legt men ontwerpen in tekeningen vast en rekent men alles door. Tegenwoordig neemt de computer een onmisbare p...
Soorten evolueren onder andere doordat er mutaties optreden. Een soort varieert in erfelijke eigenschappen en kan daardoor verandering in natuurlijke omstandigheden overleven. Tot nu toe heerste de overtuiging dat mutaties volstrekt willekeurig plaatsvinden, maar er zijn aanwijzingen dat sommi...
Over het erfelijk materiaal weten we met de dag meer. Ingrijpen in dat erfelijk materiaal is echter verre van eenvoudig, zo bleek uit het artikel van oktober 1998 over gentherapie. Onze kennis vertoont een grote leemte. Wat ontbreekt is informatie over de celkern, de plaats waar het erfelijk m...
Op 9 augustus 1998 kondigde de Amerikaanse wiskundige Tom Hales van de Universiteit van Michigan per e-mail aan dat het hem gelukt was om een bewijs te geven voor het vermoeden van Kepler. Als dit bewijs correct is heeft hij de dichtst mogelijke bolstapeling in de ruimte bepaald en daarmee een...