HD10180 is maar ietsje zwaarder dan onze zon. Hij staat 127 lichtjaar ver, vanaf ons gezien in het zuidelijke sterrenbeeld Waterslang. En HD10180 ‘wiebelt’. Een heel klein beetje weliswaar, maar genoeg voor het hypergevoelige exoplaneteninstrument HARPS om het te detecteren. De schommeling van de ster volgt een patroon dat te ingewikkeld is om door één enkele planeet te worden veroorzaakt. Sterrenkundigen analyseerden de beweging en ontdekten dat de zonachtige ster maar liefst vijf planeten moet hebben. Er is zelfs bewijs voor nog twee andere planeten, waarvan één met een massa van slechts 1,4 keer die van de aarde. Om het bestaan daarvan definitief vast te kunnen stellen moet de HARPS-spectrograaf nog iets nauwkeuriger zien te meten.
Het planetenstelsel van HD10180 is waarschijnlijk het grootste tot nu toe, buiten ons eigen zonnestelsel dan. Eerder werden bij 55 Cancri al vijf planeten gevonden, maar zeven is een nieuw record. Een bijkomstige bijzonderheid is dat er geen grote gasreuzen zoals Jupiter tussen zitten. De vijf bevestigde planeten van HD10180 zijn Neptunusachtige planeten die dicht rond hun ster draaien. Opvallend dichtbij zelfs: geen van de vijf staat op een grotere afstand van zijn ster dan Mars van de zon.
De twee kandidaat-planeten zijn nog bijzonderder. De eerste is een zware, Saturnusachtige planeet met een omlooptijd van maar liefst vijf jaar. De tweede is de meest spannende: een planeet die maar 40% zwaarder is dan de aarde. Helaas houden daar de vergelijkingen met onze planeet meteen op, want deze kleine planeet beschrijft in iets meer dan 28 uur een rondje om zijn ster. Zo’n jaar kost de aarde 365 dagen. Het is dan ook bloedheet op de kleine planeet, verre van de ideale vakantiebestemming.
Een ander bijzonder detail van het nieuw ontdekte planetenstelsel is dat de planeten in keurige cirkelvormige banen ronddraaien. De afstanden tussen de planeten en hun ster lijken een zelfde soort wiskundige regelmaat te volgen als die in ons zonnestelsel. Of dat toeval is of een achterliggende logica verraadt is nog niet duidelijk. Sommige astronomen denken dat door de manier waarop planetenstelsels gevormd worden dit soort patronen automatisch verschijnt.
De Wet van Titius-Bode
De afstand tussen de planeten in ons zonnestelsel en de zon is zó mooi regelmatig dat het bijna geen toeval kan zijn. Sterker nog: de astronoom Johann Daniel Titius vond een keurig wiskundig verband waarmee hij de plaatsen van de planeten kon uitrekenen. Het verband werd gepubliceerd door zijn collega Johann Elert Bode, en draagt daarom nu de naam van beide wetenschappers: de Wet van Titius-Bode.
Het verband klopt verbazingwekkend goed voor alle planeten, behalve voor Neptunus. Tussen Mars en Jupiter lijkt een planeet te ontbreken, maar op de plaats waar Titius en Bode de planeet voorspelden is wel een planetoïdengordel te vinden. Die gordel bestaat volgens sommige wetenschappers uit een verbrijzelde planeet.
Het planetenstelsel van HD10180 volgt nog een ander patroon dat exoplanetenjagers hebben opgepikt. Het is namelijk een stelsel van relatief lichte planeten, en de ster is van lichte elementen gemaakt. Bij grote, metaalrijke sterren worden veel vaker Jupiterachtige reuzenplaneten gevonden. Dit patroon volgt de laatste inzichten over planeetvorming en kan nuttig zijn bij de verdere zoektocht naar een écht tweelingzusje van onze aarde.
Zie ook:
Het laatste nieuws over exoplaneten op Kennislink:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/exoplaneet/exoplaneten/index.atom?m=of", “max”=>"10", “detail”=>"minder"}