Het smaakt heerlijk volgens velen. Dan gaat het over een garnaal. In de tegenwoordige wateren zijn meer dan 3000 soorten te vinden. Qua fossielen zijn er slechts minder dan honderd bekend. De Amerikanen Rodney Feldmann en Carrie Schweitzer (beide Kent State Universiteit, Ohio, VS) hebben nu wel een heel bijzondere ontdekking gedaan. Ze vertellen in het komende nummer van het vakblad Journal of Crustacean Biology over de oudste fossiele garnaal ooit, ééntje van ongeveer 360 miljoen jaar oud gevonden in de Amerikaanse staat Oklahoma.
Ouderdom
“De oudst bekende garnaal vóór deze vondst kwam uit Madagascar,” vertelt Feldmann. Deze is veel jonger met ‘slechts’ 245 miljoen jaar. Met andere woorden: de garnaal uit Oklahoma is maar liefst 115 miljoen jaar ouder. Het beestje is gevonden door collega-paleontoloog Royal Mapes (Ohio Universiteit) en studenten en luistert naar de naam Aciculopoda mapesi.
Garnalen behoren tot de groep van de tienpotigen (decapoden), waartoe ook de krabben en de kreeften behoren. Van deze tienpotigen is slechts één soort bekend met een vergelijkbare ouderdom: Palaeopalaemon newberryi uit de Amerikaanse staten Ohio en Iowa. “De garnaal uit Oklahoma zou dus de oudste tienpotige ter wereld kunnen zijn,” stelt Feldmann. Welke nu echt de oudste is, is niet te achterhalen.
Evolutie
“De vondst toont volgens mij aan hoe weinig we nog weten over de vroege evolutie van de tienpotigen,” vertelt Barry van Bakel, verbonden aan het Oertijdmuseum de Groene Poort, Boxtel en Naturalis, Leiden. Deze vondst is desalniettemin een stap in de juiste richting. Collegawetenschapper en directeur van het Oertijdmuseum René Fraaije: “De vondst en beschrijving van de oudste garnaal ter wereld is een heel belangrijke stap voor ons begrip van de evolutie binnen de kreeftachtigen [waaronder de tienpotigen vallen, red.].” Wat is de volgende stap? Feldmann en Schweitzer hebben wel een idee: “De gezamenlijke voorouder van de twee soorten is waarschijnlijk te vinden in gesteenten van het oude continent Laurentia stellen Feldmann en Schweitzer in het wetenschappelijke artikel. Dit continent bestond grotendeels uit het huidige Noord-Amerika en Groenland en lag veel zuidelijker in het verleden. Het is dus wachten op de volgende grote ontdekking.
Spieren & Leefmilieu
De vondst is niet alleen belangrijk vanwege de ouderdom van het beestje, maar ook omdat een deel van de spieren bewaard is. Dit is zeer uitzonderlijk in fossielen. “Deze recente studie van Feldmann en Schweitzer is een heel goed voorbeeld hoe paleontologische kennis steeds meer met biologische kennis wordt gecombineerd. Gefossiliseerde, 360 miljoen jaar oude spieren zijn met hedendaagse garnalen vergeleken en duidelijk herkend,” vertelt Fraaije. Mogelijk zijn de spieren bewaard gebleven door een combinatie van een laag zuurstofgehalte en een lage zuurgraad op de bodem van de toenmalige oceaan.
De garnaal leefde in de diepe oceaanwateren zonder al te veel stroming. Andere organismen uit hetzelfde milieu zijn de uitgestorven ammonieten, nautilussen, sponzen en armpotigen.
Nederland
Niet alleen in Amerika wordt hard gewerkt aan de tienpotigen. Dit wordt benadrukt door Fraaije: “Ook binnen met name de krabben en heremietkreeften wordt er in Nederland, met gecombineerd paleontologisch-biologisch onderzoek, hard gewerkt aan studies over wanneer, waarom en hoe de evolutie binnen deze groepen heeft plaatsgevonden. Binnen die vakgebieden zullen binnenkort ook belangrijke publicaties verschijnen die duidelijker maken wie uit wie voortgekomen is. Het ontrafelen van de evolutie binnen de kreeftachtigen is springlevend, ook binnen Nederland!” Wellicht ook met vondsten uit Nederland.
Referentie:
Feldmann & Schweitzer. The oldest shrimp (Devonian, Famennian) and the remarkable preservation of soft tissue. Journal of Crustacean Biology 30 (2010) 629-635.
Zie ook:
- Creatief met garnaal (Kennislinknieuws)
- Complexe evolutie (Kennislinknieuws)
- Evolutie (Kennislinkdossier)
- Levende Fossielen! (Kennislinkartikel)
- Werkgroep Cephalopoden (NGV)