Voor veel mensen is toenemende vergeetachtigheid één van de vervelende kwalen die gepaard gaan met ouder worden. Die vergeetachtigheid op oudere leeftijd is vaak een voorteken van dementie, wat veroorzaakt kan worden door de ziekte van Alzheimer. Het was tot voor kort niet mogelijk om een verschil te zien tussen ‘oude hersenen’ en hersenen die aangetast zijn door Alzheimer. Onderzoek gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of Sciences heeft nu wel aangetoond dat een specifiek deel van de hersenen het meest kwetsbaar is voor veroudering.

De hippocampus is een onderdeel van de hersenen dat aanwezig is bij alle zoogdieren. De structuur is licht gekromd en lijkt op een zeepaardje, vandaar de naam hippocampus. Dit is de wetenschappelijke naam voor het zeepaardje. De hippocampus is betrokken bij het leren en onthouden. De hippocampus is verder onder te verdelen in een aantal aparte gebieden die wel onderling met elkaar verbonden zijn.

Eerder onderzoek toonde al aan dat de hippocampus minder goed gaat functioneren tijdens het ouder worden. Het bestuderen van het effect van ouderdom op de werking van de hippocampus was altijd vrij lastig. Dit kwam omdat het moeilijk was om patiënten met Alzheimer buiten te sluiten. Deze ziekte tast namelijk ook de hippocampus aan en als deze ziekte zich net aan het ontwikkelen is, is dit nog niet aan het gedrag van de persoon te merken. Om verwarring met Alzheimer te voorkomen hebben de onderzoekers besloten om ratten en apen te bestuderen. Deze diersoorten lijken qua bouw veel op de mens maar ze staan er om bekend dat ze geen Alzheimer kunnen krijgen.

Met ‘MRI’ werden de hersenen van apen onderzocht. MRI is een afkorting van magnetic resonance imaging, ook wel magneetscan genoemd. Met deze techniek kun je zien welke gebieden van de hersenen actief zijn. Wat er feitelijk waargenomen wordt is de verandering in bloedtoevoer. Dit is dan indirect een maat voor de activiteit: actieve hersenen hebben zuurstof nodig en daar moet dus bloed naartoe. Het onderzoeksteam trof bij oudere apen een verminderde bloedstroom aan naar een bepaald deel van de hippocampus, dat dentate gyrus heet.

Verder werd met nog een ander methode de hersenactiviteit in ratten geanalyseerd. De onderzoekers keken naar de activiteit van een gen dat een rol speelt bij leren. Ze vonden dat dit gen, ARC, minder actief is in de dentate gyrus van bejaarde ratten. Als dit gen minder actief is, werkt het geheugen ook minder goed.

De resultaten van deze experimenten met apen en ratten wijzen erop dat de dentate gyrus het deel van de hersenen is dat het meest gevoelig is voor veroudering. Eerder onderzoek toonde al aan dat een ander gebied van het brein de boosdoener is bij het veroorzaken van Alzheimer. Nu kun je dus aan de hersenen zien of de vergeetachtigheid bij je opa komt door gewone veroudering of dat dit het eerste symptoom is van de ziekte van Alzheimer.