Onderzoekers hebben in het oosten van Kenia een aantal mensachtige voetafdrukken van anderhalf miljoen jaar oud gevonden. Vanwege de afmetingen van de sporen gaan de wetenschappers er vanuit dat deze afkomstig zijn van Homo ergaster of Homo erectus. De voetafdrukken zijn de oudste tot nu toe die alle belangrijke kenmerken van een moderne mensenvoet laten zien.

Tenen op één lijn

Zo’n dertig jaar geleden werden in Tanzania mensachtige voetafdrukken gevonden van 3,75 miljoen jaar oud. Deze sporen lieten zien dat onze voorouders toen al op twee voeten liepen, een typisch menselijk kenmerk dat waarschijnlijk ongeveer zes miljoen jaar geleden ontstond. Toch hadden de afdrukken in Tanzania nog een hoop aapachtige eigenschappen, zoals bijvoorbeeld een naar buiten gerichte grote teen. Handig om jezelf vast te klemmen in de bomen, maar op de grond heb je er niet veel aan.

Afrikaanse apen, die op vier poten lopen, maken een spoor door de hiel en de middenvoet op de grond te plaatsen. Daarna volgen de tenen. Deze vorm van lopen was ook duidelijk herkenbaar bij de voetafdrukken in Tanzania. Bij moderne mensen maakt alleen de hiel het eerste contact met de grond. Via de zijkant van de voet verschuift het gewicht tot vlak achter onze grote teen. Als laatste plaatsen wij onze tenen in de grond, om daarmee af te zetten voor de volgende stap.

De laatste vorm van lopen vinden we terug bij anderhalf miljoen jaar oude voetafdrukken die in Kenia werden gevonden. Ook staan bij deze sporen de tenen allemaal in één lijn, net als bij de moderne mens. De voetafdrukken werden aangetroffen in twee lagen. In de bovenste laag bevonden zich twee sporen van twee afdrukken, één spoor van zeven afdrukken en een aantal losse afdrukken. In de onderste laag troffen de onderzoekers één spoor van twee afdrukken en een aantal losse afdrukken aan.

Twee kilometer per uur

Alle afdrukken werden grondig bekeken. Op basis daarvan konden de wetenschappers de lichaamslengte en heuphoogte van de mensachtige bepalen. De geschatte gemiddelde lichaamslengte van 1,75 meter komt goed overeen met die van Homo ergaster of Homo erectus. In de onderste laag merkten de onderzoekers ook een afdruk op die een stuk kleiner was dan de rest. Deze afdruk is waarschijnlijk afkomstig van een kind met een lichaamslengte van 0,92 meter.

Het spoor van zeven afdrukken uit de bovenste laag is nog verder geanalyseerd. De eerste drie stappen bevinden zich vrij dicht bij elkaar. Dit suggereert dat deze persoon in de loop even stilhield of afremde, om daarna met vergrote paslengte weer verder te lopen. Door gegevens van de heuphoogte en paslengte met elkaar te vergelijken, konden de wetenschappers zelfs bepalen hoe snel deze mensachtige moet hebben gelopen. Ongeveer 2,2 kilometer per uur is geen topsnelheid, maar aan de variatie in paslengte tussen verschillende afdrukken is al te zien dat het terrein waarschijnlijk moeilijk begaanbaar was.

Bronnen

Early hominin foot morphology base don 1.5-million-year-old footprints from Ileret, Kenya (Matthew Bennett et al.), Science, 27 februari 2009